Godlewska Katarzyna, Podejmowanie działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych

Podejmowanie działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych

Procedura opisuje obowiązki podmiotów wykonujących działalność leczniczą w zakresie działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w związku

z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Obowiązki opisane w procedurze dotyczą wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą, czyli zarówno szpitali, jak i podmiotów leczniczych niebędących szpitalami, a także osób wykonujących zawód medyczny w formie praktyki zawodowej.

Należy wskazać, iż szpitale mają w zakresie zapobiegania zakażeniom i chorobom zakaźnym najszersze obowiązki obejmujące dodatkowo wdrożenie i zapewnienie funkcjonowania systemu zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych, opisane w procedurze „System zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych”.

Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 947) - dalej u.z.z.z. - nakłada na kierowników podmiotów leczniczych, a także na osoby udzielające świadczeń zdrowotnych obowiązek podejmowania działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych. Oznacza to, że działania w tym zakresie obowiązany jest podjąć zarówno kierownik szpitala czy poradni, jak również lekarz lub pielęgniarka wykonujący zawód w formie praktyki zawodowej (art. 11 u.z.z.z.).

Przepis art. 11 ust. 2 u.z.z.z. wymienia katalog działań, które mają zapobiegać szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Nie jest to katalog zamknięty. Działania te obejmują w szczególności:

1) ocenę ryzyka wystąpienia zakażenia związanego z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych - ocena taka powinna mieć charakter kompleksowy i rozpoczynać się na etapie przyjmowania pacjenta do szpitala;

2) monitorowanie czynników alarmowych i zakażeń związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w zakresie wykonywanych świadczeń - należy wskazać, że czynnikiem alarmowym jest biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności (art. 2 pkt 5 u.z.z.z.). Wykaz czynników alarmowych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala (Dz. U. Nr 294, poz. 1741). Szczegółowe omówienie postępowania dotyczącego występowania i raportowania czynników alarmowych zawiera procedura: „System zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych”;

3) opracowanie, wdrożenie i nadzór nad procedurami zapobiegającymi zakażeniom i chorobom zakaźnym związanym z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w tym dekontaminacji:

a) skóry i błon śluzowych lub innych tkanek,

b) wyrobów medycznych, wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, wyposażenia wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro i aktywnych wyrobów medycznych do implantacji, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679, z późn. zm.), oraz powierzchni pomieszczeń i urządzeń.

Dekontaminacja to proces niszczenia biologicznych czynników chorobotwórczych przez mycie, dezynfekcję i sterylizację (art. 2 pkt 6 u.z.z.z.), natomiast sterylizacja to proces zniszczenia zdolnych do namnażania się form biologicznych czynników chorobotwórczych (art. 2 pkt 24 u.z.z.z.). Ma to istotne znaczenie, gdyż ustawodawca nie wskazuje konkretnych sposobów działania, kładąc nacisk na efekt, jaki w wyniku tych działań ma być osiągnięty. W tym wypadku zakłada się, że ma być to zniszczenie określonych form biologicznych.

Przykładowe procedury to procedura mycia i dezynfekcji rąk, utrzymania higieny w pomieszczeniach, procedury dezynfekcji narzędzi, postępowanie po ekspozycji, postępowanie w przypadku skażenia materiałem biologicznym, postępowanie na wypadek awarii urządzeń chłodniczych służących do przechowywania szczepionek. Oczywistym jest, że w zależności od zakresu i rodzaju udzielanych świadczeń zdrowotnych może być konieczne opracowanie także innych procedur;

4) kolejnymi działaniami wymienionymi przez ustawodawcę zapobiegającymi szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych są: stosowanie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej w celu zapobieżenia przeniesieniu na inne osoby biologicznych czynników chorobotwórczych oraz wykonywanie badań laboratoryjnych i analiza lokalnej sytuacji epidemiologicznej w celu optymalizacji profilaktyki i terapii antybiotykowej.

Uwaga: zakres wymienionych działań będzie zależał od rodzaju udzielanych świadczeń zdrowotnych.