Grzegorczyk Tomasz, Orzekanie sądu odwoławczego o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia

Orzekanie sądu odwoławczego o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia

Zgodnie z art. 437 § 1 k.p.k., po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części (nowelizacją z 2019 r. usunięto odpowiednie stosowanie omawianego przepisu do rozpoznania środka odwoławczego od uzasadnienia orzeczenia, które oznaczało, że sąd odwoławczy mógł w takim wypadku zmienić treść zaskarżonego ustalenia zawartego w uzasadnieniu lub też je niejako uchylić - czyli po prostu wykreślić określony fragment z uzasadnienia). W przypadku zaś zażalenia na czynności niebędące decyzjami, możliwe jest też stwierdzenie jedynie niezgodności z prawem lub braku czynności i „zarządzenie tego co należy” (art. 467 § 2 k.p.k.) - zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym - komentarz, Warszawa 2008, passim. Należy przy tym podkreślić, iż rodzaj rozstrzygnięcia sądu odwoławczego nie zależy nigdy od wniosku odwoławczego (petitum), lecz tylko od zaistnienia ustawowo określonych warunków przewidzianych w art. 437 k.p.k. (zob. post. SN z dnia 20 maja 1995 r., I KZP 9/95, Wokanda 1995, nr 8, s. 14 i n., gdzie wskazano, że żaden przepis kodeksu postępowania karnego nie uzależnia wyboru rodzaju orzeczenia drugoinstancyjnego od wniosku w tym zakresie zawartego w środku odwoławczym; rodzaj orzeczenia zależy bowiem od warunków wymienionych w art. 386 § 2 k.p.k.; o tym, czy w konkretnej sprawie wskazane w tym przepisie warunki zachodzą, decyduje instancja odwoławcza, a nie ocena wnoszącego środek odwoławczy). Z kolei forma rozstrzygnięcia organu odwoławczego jest uzależniona od rodzaju środka, który rozpoznano - wniesienie zażalenia powoduje rozstrzygnięcie tylko w formie postanowienia (nawet gdy zaskarżono zarządzenie lub czynność faktyczną), zaś wniesienie apelacji powoduje, że sąd odwoławczy musi orzekać wyrokiem (gdy orzeka o utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku - art. 456 k.p.k.). Jednakże w wypadku rozpoznawania apelacji od samego uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji - sąd odwoławczy orzeka w formie postanowienia (zob. uchwałę SN z dnia 20 października 1999 r., I KZP 33/99, OSNKW 1999, Nr 11–12, poz. 71).

Na podstawie ww. przepisu art. 437 § 1 k.p.k., sąd odwoławczy orzeka w następujący sposób:

1) o utrzymaniu w mocy zaskarżonego orzeczenia (gdy środek odwoławczy jest bezzasadny);

2) o zmianie zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części (orzekając odmiennie co do istoty sprawy);

3) o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części (i wtedy: umarza postępowanie albo przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi pierwszej instancji).

Należy też pamiętać o tym, że w niektórych przypadkach prawo ogranicza rodzaj orzeczenia sądu odwoławczego - i tak z przyczyn określonych w art. 435 k.p.k., art. 438 k.p.k., art. 440 k.p.k. - orzeczenie można uchylić lub zmienić; z kolej z przyczyn bezwzględnych z art. 439 k.p.k. - orzeczenie należy jedynie uchylić (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym - komentarz, Warszawa 2008, s. 924) - notabene te dwa ostatnie przepisy zostały znowelizowane z dniem 15 kwietnia 2016 roku.