Bełczącki Robert Marek, Orzekanie przez sąd pierwszej albo drugiej instancji o zwrocie spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia albo o przywróceniu stanu poprzedniego

Orzekanie przez sąd pierwszej albo drugiej instancji o zwrocie spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia albo o przywróceniu stanu poprzedniego

Spór o to, czy art. 415 k.p.c., nakazujący zwrot spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia albo przywrócenie stanu poprzedniego w razie uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania, stanowi jedynie procesową czy także materialnoprawną podstawę orzekania o w tym przedmiocie, zakończyła uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012 r., II PZP 1/12, OSNP 2013, nr 5–6, poz. 49, LEX nr 1212001, w której przyjęto, że art. 415 zdanie pierwsze w związku z art. 398¹⁵ § 1 k.p.c. nie stanowi materialnoprawnej podstawy roszczenia o zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia. Z uzasadnienia uchwały wynika, że teza ta odnosi się także do pozostałych przypadków stosowania art. 415 k.p.c., a materialnoprawnej podstawy orzeczenia o zwrocie spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia albo o przywróceniu stanu poprzedniego należy upatrywać wśród przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu. Szczególnie istotna jest ocena takiego roszczenia w świetle art. 409 k.c., jeśli chodzi o chwilę zaistnienia u powoda powinności liczenia się z obowiązkiem zwrotu spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia.

Orzekanie o zwrocie spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego, następuje jedynie na wniosek skarżącego. Wniosek może zostać zgłoszony już w skardze o wznowienie, a najpóźniej przed zamknięciem rozprawy wyznaczonej w celu ponownego rozpoznania sprawy w granicach wznowienia - w przypadku rozpoznawania skargi na rozprawie - albo przed wydaniem orzeczenia kończącego postępowanie wznowieniowe - w przypadku rozpoznawania skargi na posiedzeniu niejawnym. Zaniechanie zgłoszenia wniosku w postępowaniu wznowieniowym nie pozbawia jednak skarżącego możliwości dochodzenia w osobnym procesie, także od Skarbu Państwa, naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania lub wykonania wyroku, następnie uchylonego albo zmienionego w wyniku rozpoznania skargi o wznowienie.

We wniosku należy przytoczyć fakty oraz powołać dowody wskazujące na dobrowolne albo przymusowe wykonanie zaskarżonego wyroku. Ponadto, biorąc pod uwagę materialnoprawną podstawę zgłaszanego roszczenia restytucyjnego, wskazać należy fakty i dowody, celem wykazania okoliczności istotnych z punktu widzenia przepisów Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W myśl art. 415 k.p.c., orzekanie o zwrocie spełnionego albo wyegzekwowanego świadczenia albo o przywróceniu stanu poprzedniego wchodzi w rachubę jedynie w przypadku uchylenia albo zmiany wyroku, co z kolei może być konsekwencją uwzględnienia skargi o wznowienie. Natomiast oddalenie skargi sprawia, że orzekanie w przedmiocie wniosku restytucyjnego staje się zbędne.