Brząkowski Mateusz, Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu

Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu

Istnieje wiele definicji niepełnosprawności, są to zarówno definicje zawarte w różnych aktach prawnych, krajowych i międzynarodowych, jak i definicje konstruowane na potrzeby różnych nauk takich jak psychologia, socjologia czy medycyna. Dla pracodawców zatrudniających osobę niepełnosprawną kluczowa jest definicja zawarta w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721) - dalej u.r.o.n.

Osoby niepełnosprawne stanowią szczególną kategorię pracowników, dlatego ustawodawca odmiennie uregulował ich sytuację na rynku pracy poprzez określenie szczególnych uprawnień i obowiązków związanych z ich zatrudnianiem. Osoby niepełnosprawne mogą być zatrudnione zarówno przez pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej (ZPChr), jak i tych z tzw. otwartego rynku pracy (OR).

W polskim systemie prawnym system orzekania o niepełnosprawności jest dość skomplikowany. Funkcjonuje w praktyce kilka instytucji wydających orzeczenia, dlatego też w obiegu występują orzeczenia o niepełnosprawności o różnym charakterze. Obok orzeczeń powiatowych zespołów do spraw orzekania (PZO), orzeczeń o niezdolności do pracy, dodatkowo występują również orzeczenia o tzw. grupach inwalidzkich, które nie utraciły mocy prawnej, na podstawie których wydawano decyzje w sprawach rentowych. Jednakże nie każde z tych orzeczeń kwalifikuje prawnie osobę je posiadającą do grona osób niepełnosprawnych.

Aby uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności dana osoba powinna złożyć stosowny wniosek do odpowiedniego organu administracji publicznej.

O niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności oraz o wskazaniach do ulg i uprawnień orzekają:

– powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako organ I instancji;

– wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako organ II instancji.

W systemie orzecznictwa można się spotkać z innymi instytucjami, które wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Orzeczenia te traktowane są na równi z orzeczeniami o niepełnosprawności. Obok powiatowych i wojewódzkich zespołów obecnie także Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) może wydawać orzeczenia, które określają możliwości zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. Ponadto nadal są ważne orzeczenia wydawane przed dniem 1 stycznia 1998 r.

Przepisy u.r.o.n. definiują osoby niepełnosprawne jako osoby, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:

1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, lub

2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów, lub

3) o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16. roku życia.

Status osoby niepełnosprawnej jest więc równoznaczny z uzyskaniem jednego z wymienionych powyżej orzeczeń.

W polskim obrocie prawnym funkcjonuje kilka rodzajów orzeczeń potwierdzających niepełnosprawność osoby, w stosunku do której zostały wydane. Obok orzeczeń powiatowych zespołów do spraw orzekania (PZO), orzeczeń o niezdolności do pracy, dodatkowo występują również orzeczenia o tzw. grupach inwalidzkich, które nie utraciły mocy prawnej, na podstawie których wydawano decyzję w sprawach rentowych.

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności, orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień w pierwszej kolejności określa status osoby nim dysponującej jako osoby niepełnosprawnej w sensie prawnym. Pozwala także korzystać z szeregu dodatkowych uprawnień pracowniczych.