Piaskowska Olga Maria, Orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego

Orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego

W myśl art. 16 k.c. osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

Ubezwłasnowolnienie częściowe ma na celu ochronę interesu osobistego lub majątkowego osoby fizycznej oraz interesu jej otoczenia (zob. postanowienie SN z dnia 15 maja 1969 r., I CR 132/68, LEX nr 6341). Celem omawianej instytucji jest ochrona interesów osoby chorej, „a nie interesów władz i nie może obracać się przeciwko osobie chorej” (postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 1968 r., II CR 70/68, LEX nr 6324).

Istotna różnica pomiędzy ubezwłasnowolnieniem całkowitym a częściowym wyraża się w tym, że w wypadku ubezwłasnowolnienia częściowego rozstrzygające znaczenie ma przesłanka w postaci potrzeby zapewnienia pomocy do prowadzenia spraw. Chodzi zarówno o sprawy natury osobistej (np. potrzeba leczenia), jak i sprawy o charakterze majątkowym (orzeczenia SN: z dnia 6 lipca 1967 r., I CR 28/67, OGP 1968, nr 5, poz. 27 i z dnia 30 maja 1968 r., I CR 175/68, RPE 1969, nr 2, s. 325).

Konieczność częściowego ubezwłasnowolnienia może się wiązać z potrzebą zawierania przez dysfunkcjonalną osobę fizyczną czynności prawnych rozporządzających lub zobowiązujących wymienionych w art. 17 k.c., a nieobjętych przepisem art. 20 k.c. (zob. postanowienie SN z dnia 9 października 1974 r., I CR 500/74, LEX nr 7600). Pomoc dotyczyć powinna zatem czynności prawnych, które dla swej skuteczności wymagają zgody kuratora (zob. postanowienie SN z dnia 25 marca 1968 r., II CR 57/68, OSNPG 1968, nr 6, poz. 35).

Na temat pozostałych przesłanek ubezwłasnowolnienia patrz komentarze zamieszczone w schemacie: Orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Hulaszczy tryb życia i trwonienie majątku może stanowić podstawę do częściowego ubezwłasnowolnienia, jeżeli w ten sposób przejawia się zaburzenie psychiczne (orzeczenie SN z dnia 5 lutego 1965 r., I CR 399/64, OSN 1966, poz. 5).

Wniosek jest pismem procesowym wszczynającym postępowanie nieprocesowe.

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie może być wszczęte na wniosek. Krąg osób uprawnionych do złożenia wniosku został określony w art. 545 § 1 k.p.c. Do tych osób należą: małżonek osoby, wobec której będzie toczyć się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz przedstawiciel ustawowy. Krewni nie mogą jednak zgłaszać odpowiedniego wniosku, jeżeli dany podmiot ma przedstawiciela ustawowego.

Wniosek może złożyć także: prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka.

Osoba fizyczna może sama zgłosić wniosek o ubezwłasnowolnienie swojej osoby (zob. postanowienie SN z dnia 20 października 1965 r., II CR 273/65, OSNC 1966, nr 7–8, poz. 124).

Osoby wymienione w art. 546 k.p.c. stają się uczestnikami postępowania z mocy prawa, bez konieczności podejmowania w tym zakresie jakichkolwiek czynności procesowych sądu lub wnioskodawcy. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy samego prawa prócz wnioskodawcy: osoba, której dotyczy wniosek; jej przedstawiciel ustawowy oraz małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.

Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora. Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, mogą wstąpić do postępowania w każdym jego stadium.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może być zgłoszony na piśmie do sądu właściwego lub sądu zamieszkania wnioskodawcy.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletności osoby, która ma być ubezwłasnowolniona (art. 545 § 3 k.p.c.).

Na ten temat patrz przebieg procedury oraz komentarze zamieszczone w schemacie: Złożenie pozwu.

Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie zostanie złożony w złej wierze, wnioskodawca naraża się na grzywnę.

Skazanie wnioskodawcy, który złożył wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze na grzywnę.