Musiał Krzysztof J., Orzeczenie TK jako podstawa wznowienia postępowania podatkowego

Orzeczenie TK jako podstawa wznowienia postępowania podatkowego

Procedura ma na celu przedstawienie znaczenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jako podstawy wznowienia postępowania podatkowego.

Wznowić postępowanie podatkowe można jedynie w sytuacji, gdy zostało ono zakończone decyzją ostateczną. Decyzjami ostatecznymi, czyli takimi, od których nie przysługuje odwołanie, są decyzje organu II instancji. Ponadto taki walor będzie posiadała decyzja organu I instancji, która w ustawowym terminie nie została zaskarżona, ewentualnie taka, która została zaskarżona, ale po terminie na wniesienie odwołania, a uchybionego terminu nie przywrócono.

Wznowienie postępowania podatkowego może także nastąpić w postępowaniu zakończonym decyzją ostateczną, która została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową już po wydaniu decyzji ostatecznej orzekł Trybunał Konstytucyjny (art. 240 § 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm. - dalej o.p.). Wprowadzenie do o.p. jako podstawy wznowienia postępowania podatkowego takiej sytuacji podyktowane było chęcią skorelowania regulacji podatkowych z przepisami ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), w szczególności jej art. 190 ust. 4, który wskazuje, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Tym samym, obecnie także w przepisach ordynacji jest podstawa do wznowienia postępowania zakończonego takim aktem.

Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, wyroki Trybunału Konstytucyjnego jako zdarzenia prawne wywierają bezpośrednie, bezwarunkowe oraz nieodłącznie z nimi związane skutki prawne (zob. J. Oniszczuk, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego na początku XXI w., Zakamycze 2004, s. 175).

Orzeczenia o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją należy uznać za orzeczenia kasatoryjne, ale jednocześnie konstytutywne (zob. B. Szmulik, Skarga konstytucyjna polski model na tle porównawczym, Warszawa 2006, s. 270). Znoszą one bowiem normę, którą uznano za niekonstytucyjną i wywołują skutki w obowiązującym systemie prawa.

Uchylenie aktu normatywnego czy też normy takiego aktu w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego o jego niezgodności z Konstytucją otwiera możliwość wzruszenia rozstrzygnięć wydanych na podstawie takiego aktu w sprawach indywidualnych. Droga taka przewidziana została w art. 190 ust. 4 Konstytucji, zgodnie z którym orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. W doktrynie wskazuje się, iż rozwiązanie powyższe pozwala na elastyczne i selektywne odniesienie się do problemu uchylenia prawomocnych wyroków, decyzji lub tez innych rozstrzygnięć (zob. D. Górecki (red.), Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2008, s. 225). Podkreśla się także, iż regulacja zawarta w art. 190 ust. 4 Konstytucji jest urzeczywistnieniem woli ustawodawcy, aby sprawa już rozstrzygnięta na podstawie przepisu niekonstytucyjnego była poprawnie załatwiona, bez wykorzystania przepisu niezgodnego z Konstytucją (zob. E. Łętowska (red.), Prawo intertemporalne orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, Warszawa 2008, s. 43).

Ze wznowieniem, które wymienione zostało przez ustawodawcę w art. 190 ust. 4 Konstytucji, mamy do czynienia wtedy, gdy orzeczenie o niekonstytucyjności danego aktu czy normy tego aktu ma miejsce po wydaniu orzeczenia (zob. E. Łętowska (red.), Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, Warszawa 2008, s. 43). Podobnie z takim wznowieniem mamy do czynienia po wydaniu decyzji ostatecznej.