Bełczącki Robert Marek, Orzeczenia Sądu Najwyższego kończące postępowanie kasacyjne

Orzeczenia Sądu Najwyższego kończące postępowanie kasacyjne

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy wydaje orzeczenie kończące postępowanie kasacyjne zależnie od jego wyników. Stosownie do art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 i art. 398²¹ k.p.c. związany jest stanem rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy kasacyjnej, a w przypadku rozpoznawania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym - stanem rzeczy z chwili wydania orzeczenia. W przypadku zamknięcia rozprawy kasacyjnej i odroczenia ogłoszenia orzeczenia wiążący będzie stan rzeczy z chwili dokonywanego ogłoszenia. Zmiany stanu rzeczy będącego podstawą orzekania przez Sąd Najwyższy związane mogą być przede wszystkim ze zmianami stanu prawnego oraz przebiegiem postępowania kasacyjnego. Nieistotne są natomiast zmiany dotyczące podstawy faktycznej zaskarżonego orzeczenia sądu drugiej instancji.

Orzeczenie Sądu Najwyższego wydawane po rozpoznaniu skargi kasacyjnej przybrać musi właściwą formę.

W przypadku, gdy skarga kasacyjna wniesiona została od wyroku sądu drugiej instancji (wyrok oddalający apelację; wyrok zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji), ocena kwestii związanych z zasadnością skargi wymaga zakończenia postępowania kasacyjnego przez Sąd Najwyższy wyrokiem. Dotyczy to w równej mierze uwzględnienia, jak i oddalenia skargi, chociaż wzgląd na prawomocność zaskarżonego wyroku sądu drugiej instancji mógłby przemawiać za przyjęciem, że w razie braku podstaw do jego wzruszenia właściwą formą orzeczenia oddalającego skargę będzie postanowienie. W Sądzie Najwyższym ukształtowała się jednak praktyka stosowania solennej formy wyroku także w takim wypadku. Postępowanie kasacyjne polega bowiem na kontroli zaskarżonego orzeczenia z punktu widzenia podniesionych w skardze kasacyjnej naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania oraz na sprawdzeniu - niezależnie od podstaw skargi - czy przed sądem drugiej instancji nie doszło do nieważności postępowania. W przypadku zaskarżenia skargą kasacyjną wyroku sądu drugiej instancji, a więc orzeczenia co do istoty sprawy, ocena trafności podniesionych w skardze naruszeń w sposób pośredni odnosi się przecież do oceny zasadności dochodzonego roszczenia. Orzekanie przez Sąd Najwyższy wyrokiem jest więc w pełni usprawiedliwione (warto jednak zauważyć, że na gruncie Kodeksu postępowania karnego w analogicznej sytuacji Sąd Najwyższy oddala kasację postanowieniem - por. uchwała SN z dnia 9 października 2000 r., I KZP 37/00, OSNKW 2000, nr 9–10, poz. 78, LEX nr 43433).

Z kolei w przypadku zaskarżenia skargą kasacyjną postanowienia sądu drugiej instancji kończącego proces niemerytorycznie (postanowienie uchylające wyrok sądu pierwszej instancji i odrzucające pozew; postanowienie uchylające wyrok sądu pierwszej instancji i umarzające postępowanie w sprawie; postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji odrzucające pozew; postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji umarzające postępowanie w sprawie; postanowienie odrzucające pozew w wyniku uwzględnienia zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji odmawiające odrzucenia pozwu), Sąd Najwyższy orzeka zawsze postanowieniem.

W myśl art. 398¹⁴ k.p.c. oddalenie skargi kasacyjnej następuje w dwóch przypadkach - w razie przyjęcia, że podniesione w podstawach skargi kasacyjnej naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania nie są trafne, przy jednoczesnym braku podstaw do przyjęcia nieważności postępowania przed sądem drugiej instancji, uwzględnianych przez Sąd Najwyższy z urzędu w granicach zaskarżenia niezależnie podstaw skargi (art. 398¹³ k.p.c.), oraz w razie przyjęcia, że chociaż podniesione w podstawach skargi naruszenia wystąpiły, to jednak w ostatecznym wyniku zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu, a nieważność postępowania przed sądem drugiej instancji nie miała miejsca.

Oddalenie skargi kasacyjnej wcale nie musi oznaczać, że zaskarżone orzeczenie jest całkowicie zgodne z prawem materialnym. Przyczyną oddalenia skargi może być przecież sformułowanie podstaw skargi kasacyjnej w sposób nieadekwatny do uchybień popełnionych przez sąd drugiej instancji.