Bartosiewicz Adam, Opodatkowanie przychodów z wywłaszczenia nieruchomości

Opodatkowanie przychodów z wywłaszczenia nieruchomości

Procedura ma za zadanie wskazanie na reguły dotyczące opodatkowania przychodów związanych z wywłaszczeniem nieruchomości (tj. odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami).

Wywłaszczenie to pozbawienie (ale również ograniczenie) w drodze decyzji administracyjnej, prawa własności do nieruchomości, lecz także prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości. Regulacje dotyczące wywłaszczenia - przesłanek i zasad jego dokonywania, sposobu postępowania w tym przedmiocie, zasad ustalania odszkodowania itd. - znajdują się w przepisach ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2023 r. poz. 344 ze zm.).

Wywłaszczenie następuje za odszkodowaniem, ewentualnie za przyznaniem działki zamiennej (z możliwymi dopłatami). Dotyczy to zarówno wywłaszczenia następującego w ramach postępowania wywłaszczeniowego, jak i wywłaszczenia mającego miejsce przy podziale gruntów. Czy to kwota odszkodowania, czy to wartość działki gruntu otrzymanej w zamian jest przychodem podatkowym. Mamy tu bowiem do czynienia z otrzymaniem przez podatnika pieniędzy, bądź świadczenia rzeczowego. Zdarzenia te mieszczą się w ogólnym pojęciu przychodu.

Przychód powyższy u podatników podatku dochodowego od osób fizycznych w wielu przypadkach objęty jest zwolnieniem od podatku. Zwolnienie opisane jest w art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) – dalej u.p.d.o.f.

Od podatku wolne są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego bądź odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od wysokości uzyskanego odszkodowania lub ceny zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub w związku z realizacją prawa pierwokupu.

Oceniając prawo do zwolnienia należy zatem zbadać po pierwsze, ile czasu minęło od zbycia nieruchomości do dnia wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego. Jeśli okres ten przekracza 2 lata, to wówczas zwolnienie będzie przysługiwać.

Jeśli okres ten jest krótszy niż 2 lata, to wówczas zwolnienie może nie przysługiwać, o ile spełniony jest także drugi warunek braku zwolnienia odnoszący się do relacji pomiędzy ceną nabycia nieruchomości a kwotą odszkodowania za wywłaszczenie.