Czerwińska Dorota, Ograniczenie liczby oskarżycieli posiłkowych ubocznych

Ograniczenie liczby oskarżycieli posiłkowych ubocznych

Omawiana procedura jest jedną z możliwości niedopuszczenia pokrzywdzonego do działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego, co opisano procedurą Wstąpienie oskarżyciela posiłkowego ubocznego do postępowania. Wyrokiem z dnia 16 maja 2018 r., sygn. akt K 12/15 (Dz.U.2018.942), Trybunał Konstytucyjny uznał art. 56 § 3 k.p.k. zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność zaskarżenia zażaleniem postanowienia wydanego na podstawie art. 56 § 2 ustawy - Kodeks postępowania karnego odnoszącego się do oskarżyciela posiłkowego, za niezgodny z art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP

Każdy pokrzywdzony ma prawo złożyć w postępowaniu karnym oświadczenie co do chęci działania w postępowaniu sądowym w charakterze strony, jako oskarżyciel posiłkowy uboczny. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach sąd może orzec o niedopuszczeniu do działania w takim charakterze osobę uprawnioną, która w terminie ustawowym (do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej) złożyła stosowne oświadczenie.

Ograniczenie może wynikać jedynie z potrzeby zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, w sytuacji, w której w sprawie pojawia się zbyt wielu pokrzywdzonych. Zatem wykonywanie uprawnień oskarżycieli posiłkowych przez każdą z tych osób jest dalece utrudnione lub wręcz niemożliwe.

Postanowienie o ograniczeniu liczby oskarżycieli posiłkowych ubocznych sąd powinien wydać każdorazowo z urzędu, nie czekając nawet na złożenie przez pokrzywdzonych oświadczeń. O tym, ilu w danej sprawie oskarżycieli posiłkowych ubocznych może chcieć wziąć udział w postępowaniu, stanowi załącznik do aktu oskarżenia podający listę pokrzywdzonych.

Mimo braku wyraźnego uregulowania powyższej kwestii w ustawie, należy przyjąć, iż postanowienie powinno zostać wydane najpóźniej w terminie do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, albowiem tylko do tego momentu złożenie przez pokrzywdzonego oświadczenia o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego jest skuteczne.

Pomimo także braku jednolitej praktyki w tym zakresie, należy przyjąć, że decyzja o ograniczeniu liczby oskarżycieli posiłkowych ubocznych powinna zostać podjęta przez sąd jeżeli pojawia się taka potrzeba nie czekając czy pokrzywdzeni zaczną składać oświadczenia w tym zakresie. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, iż pokrzywdzeni złożą wnioski jeszcze w postępowaniu przygotowawczym, które sąd będzie rozpatrywał dopiero gdy faktycznie akt oskarżenia zostanie do sądu skierowany, a także w oparciu o pouczenie z art. 334 § 5 k.p.k. już po skierowaniu aktu oskarżenia ale jeszcze przed wydaniem postanowienia przez sąd.

Podjęcie decyzji ograniczającej ilość oskarżycieli posiłkowych ubocznych ma znaczenie ze względu na możliwość podejmowania przez pokrzywdzonego działań w charakterze strony w chwili samego złożenia oświadczenia o chęci działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Ograniczenie ich liczby umożliwia wydanie postanowienia o niedopuszczeniu danego pokrzywdzonego do działania w postępowaniu.

Brak jest jakichkolwiek wytycznych ustawowych, wskazujących, jaka liczba osób będzie stanowiła maksymalną ilość oskarżycieli posiłkowych ubocznych. Wydaje się, iż decyzję sąd orzekający w danej sprawie będzie musiał podejmować uznaniowo w każdym postępowaniu.