Dauter Bogusław, Odstąpienie przez Naczelny Sąd Administracyjny od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego

Odstąpienie przez Naczelny Sąd Administracyjny od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego

Zasada słuszności, zawarta w art. 207 § 2 p.p.s.a., stanowi wyjątek od wprowadzonej w art. 203 i 204 p.p.s.a. zasady pełnej odpowiedzialności za wynik postępowania (zasady rezultatu) i dotyczy wyłącznie postępowania przed sądem administracyjnym drugiej instancji. Stanowi ona podstawę dla Naczelnego Sądu Administracyjnego do odstąpienia od zasądzania kosztów postępowania kasacyjnego w całości lub w części na rzecz strony wygrywającej w przypadkach szczególnie uzasadnionych.

W ramach rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów postępowania kasacyjnego, sąd, działając z urzędu, bada czy w realiach rozpatrywanej sprawy występują szczególnie uzasadnione okoliczności umożliwiające odstąpienie od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości lub w części. Aktywność sądu w tym zakresie może być także wywołana wnioskiem pochodzącym od strony co do ewentualnej potrzeby zastosowania wobec niej zasady słuszności, gdyby w postępowaniu kasacyjnym uzyskała niekorzystny dla siebie wynik, zawartym w treści skargi kasacyjnej, w odpowiedzi na taką skargę, a także w późniejszych pismach procesowych lub zgłoszonym ustnie podczas rozprawy (por. wyrok NSA z 20 lutego 2007 r., I OSK 1798/06). Z wniosku strony sąd może powziąć informację o zaistnieniu szczególnych okoliczności uzasadniających odstępstwo od zasady pełnej odpowiedzialności za wynik postępowania. Wniosek może stanowić impuls dla sądu do wydania rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów postępowania na podstawie zasady słuszności.

Ocena, czy w rozpoznawanej sprawie wystąpił przypadek szczególnie uzasadniony, dający możliwość zastosowania rozstrzygnięcia o kosztach na zasadzie słuszności, zależy od uznania sądu. „Przypadek szczególnie uzasadniony” to pojęcie niedookreślone, które należałoby definiować ze szczególnym uwzględnieniem charakteru sprawy, całokształtu okoliczności ze sprawą związanych, z właściwą oceną stopnia nakładu pracy stron oraz zakresu stwierdzonej wadliwości postępowań administracyjnego i sądowoadministracyjnego. Nie bez znaczenia w powyższym kontekście jest ocena sytuacji ekonomicznej i życiowej, w jakiej znalazła się strona postępowania (por. wyrok NSA z 20 lutego 2007 r., I OSK 1798/06; wyrok NSA z 17 stycznia 2008 r., I FSK 140/07; wyrok NSA z 3 kwietnia 2014 r., II GSK 76/13; S. Babiarz, K. Aromiński, Postępowanie sądowoadministracyjne w praktyce, Warszawa 2015, s. 290).

Za przypadek szczególnie uzasadniony uznać można sytuację, w której jedna ze stron sama przyczyniła się do powstania kosztów, których zwrotu dochodziła (por. wyrok NSA z 20 kwietnia 2004 r., OSK 130/04) albo gdy w sytuacji wielości spraw o podobnej problematyce, powielanie skargi kasacyjnej lub innych pism procesowych w sprawie lub połączenie wszystkich spraw do wspólnego rozpoznania z uwagi na tożsamy charakter, nie wymagało dodatkowego nakładu pracy pełnomocnika organu (por. wyrok NSA z 20 grudnia 2006 r., I FSK 854/05; wyrok NSA z 28 sierpnia 2007 r., II FSK 107/06).

Szczególnie uzasadnionym przypadkiem może być krytycznie oceniona przez sąd postawa strony, której uwzględniona skarga kasacyjna zawierała błędy, a pełnomocnik strony nie stawił się na rozprawie (por. wyrok NSA z 28 stycznia 2004 r., FSK 1324/04).

Od zasądzenia kosztów postępowania można odstąpić na podstawie art. 207 § 2 także w przypadku śmierci skarżącego (por. wyrok NSA z 18 września 2008 r., II OSK 1052/07; wyrok NSA z 25 września 2009 r., I FSK 643/08).

Przypadkiem szczególnie uzasadnionym będzie także sytuacja, gdy skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy, jednakże podlega oddaleniu, ponieważ zaskarżone orzeczenie, mimo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu (por. wyrok NSA z 20.01.2006 r., I OSK 345/05).

Ponadto, za "szczególnie uzasadniony przypadek" w rozumieniu art. 207 § 2 p.p.s.a., można uznać: uwzględnienie racji obydwu stron, słusznie powołujących się w skargach kasacyjnych na popełnione naruszenia prawa (wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2013 r., II FSK 88/12) oraz okoliczność, że przepis tworzący umocowanie do wydania zaskarżonej do sądu decyzji pozostawał w obrocie prawnym i korzystał z domniemania zgodności z Konstytucją zarówno w dacie orzekania przez organ podatkowy, jak i sąd administracyjny pierwszej instancji (wyrok NSA z 21 listopada 2013 r., II FSK 2735/13) oraz iluzoryczność pomocy prawnej przejawiającej się w ogólnikowości skargi, braku merytorycznych zarzutów lub ich uzasadnienia oraz niepełnej wiedzy pełnomocnika w zakresie prowadzonej sprawy (wyrok NSA z dnia 19 marca 2013 r., II FSK 1528/11).