Zamajtys Krzysztof, Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia w zakresie bhp

Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia w zakresie bhp

Jeżeli pracodawca (lub inne osoby, np. kierujące pracownikami, działające w jego imieniu) popełnił wykroczenie przeciwko prawom pracownika, lecz stwierdzone naruszenie nie stanowiło bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, a sprawca nie był dotąd karany przez Państwową Inspekcję Pracy, inspektor pracy może uznać za wystarczające ukaranie go grzywną w kwocie do 2000 zł. W przypadku osoby ukaranej już co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w k.p., która popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, inspektor pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5000 zł.

W przypadku ustalenia, że istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie bądź w przypadku odmowy przyjęcia mandatu, inspektor sporządza wniosek i kieruje go do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia.

Organem nadzoru zewnętrznego, przeprowadzającym kontrolę pracodawcy w zakresie BHP, może być Państwowa Inspekcja Pracy lub Państwowa Inspekcja Sanitarna. Ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w kodeksie pracy oraz udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego należy do zadań Państwowej Inspekcji Pracy na mocy art. 10 ust. 1 pkt 15 u.p.i.p.

W każdej sprawie o wykroczenie, a więc również w sprawie ww. wykroczeń wniosek o ukaranie może wnieść prokurator, stając się oskarżycielem publicznym. Prokurator może także wstąpić do postępowania wszczętego na podstawie wniosku o ukaranie wniesionego przez inspektora pracy. W obu wypadkach udział prokuratora wyłącza udział inspektora pracy.

Zanim jednak dojdzie do wniesienia wniosku o ukaranie inspektor pracy przeprowadza czynności wyjaśniające w celu ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z takim wnioskiem oraz zebrania danych niezbędnych do sporządzenia wniosku o ukaranie. Czynności te są odpowiednikiem postępowania przygotowawczego w postępowaniu karnym. Należy je w miarę możności podjąć w miejscu popełnienia czynu bezpośrednio po jego ujawnieniu i zakończyć w ciągu miesiąca.

Zgodnie z art. 283 § 1 k.p. ten kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 do 30.000 zł. Jak wynika z cytowanego przepisu czyn zabroniony w nim opisany może popełnić osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, co do której stwierdzono, iż nie przestrzegała przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeśli chodzi o pojęcie nieprzestrzegania przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy to należy uznać, iż jest to formuła obejmująca swym zakresem bardzo wiele możliwych naruszeń przepisów i zasad BHP. Przykładem takiego naruszenia będzie dopuszczenie pracownika do pracy bez wymaganych badań profilaktycznych, tj. wstępnych, okresowych lub kontrolnych. Tak też wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, w wyroku z dnia 12 sierpnia 2010 r. II SA/Sz 542/10, LEX 754818, którego zdaniem „wymóg posiadania aktualnych badań lekarskich przez pracownika obciąża pracodawcę, który zgodnie z art. 229 § 4 k.p. nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracodawca jest bowiem odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, zaś w przypadku nieprzestrzegania przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca, a nie pracownik podlega karze (art. 283 § 1 k.p.)".

Kolejne czyny zabronione zostały wymienione w art. 283 § 2 k.p., jest to katalog zamknięty. Zagrożenie karą jest takie samo jak określone w § 1, a może ponieść ją ten kto:

1) wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy;

2) wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;

3) wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;

4) wbrew obowiązkowi stosuje:

a) materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,

b) substancje chemiczne i ich mieszaniny nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację,

c) substancje niebezpieczne, mieszaniny niebezpieczne, substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie nieposiadające kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem;

5) wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób;

6) nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;

7) utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań - chodzi o naruszenia obowiązków wynikających z u.p.i.p.;

8) bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia. Obowiązek uzyskania takiego zezwolenia został określony w art. 304⁵ § 1 k.p.