Zamajtys Krzysztof, Odpowiedzialność pracodawcy za przestępstwa w zakresie bhp

Odpowiedzialność pracodawcy za przestępstwa w zakresie bhp

Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 94 pkt 4 k.p.) Powinność pracodawcy w tej kwestii ustawodawca podkreślił również w art. 207 § 2 k.p. Ustawodawca, wprowadzając obowiązek pracodawcy w zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jednocześnie obwarował jego niewykonanie sankcjami karnoprawnymi przewidzianymi w kodeksie karnym. Zgodnie z normami zawartymi w części szczegółowej k.k., pracodawca odpowiada nie tylko za narażenie pracownika na utratę życia lub zdrowia, ale również za niedopełnienie obowiązków związanych z zawiadomieniem w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo sporządzeniem lub przedstawieniem wymaganej dokumentacji w tym zakresie. Warto również przypomnieć, że oprócz kar takich jak: pozbawienie wolności, ograniczenie wolności czy grzywny, wobec pracodawcy, który popełni przestępstwo w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.

W zakresie ujawniania przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (a więc również przestępstw związanych z BHP), istotną rolę pełni Państwowa Inspekcja Pracy.

Organ kontroli zawiadamia przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli.

Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

Zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli zawiera:

1) oznaczenie organu;

2) datę i miejsce wystawienia;

3) oznaczenie przedsiębiorcy;

4) wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli;

5) imię, nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji.

Na wniosek przedsiębiorcy kontrola może być wszczęta przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia.

Uzasadnienie przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli umieszcza się w protokole kontroli.

Zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie dokonuje się, w przypadku gdy:

1) kontrola ma zostać przeprowadzona na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej albo bezpośrednio stosowanych przepisów prawa Unii Europejskiej;

2) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;

3) kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. z 2019 r. poz. 660);

4) przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska;

5) kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2019 r. poz. 369);

6) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania naruszeniu zakazów, o których mowa w art. 44b ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2019 r. poz. 852);

7) kontrola jest prowadzona na podstawie art. 23b lub art. 23r ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 755 i 730);

8) kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 1471 i 1479 oraz z 2019 r. poz. 125 i 730) w zakresie poziomów pól elektromagnetycznych emitowanych z instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej lub radiolokacyjnej;

9) przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione;

10) kontrola dotyczy przypadków określonych w art. 282c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

11) kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1344, 1356 i 1629 oraz z 2019 r. poz. 730);

12) kontrola jest przeprowadzana na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 lutego 2020 r. o ochronie roślin przed agrofagami (Dz. U. poz. 424);

13) kontrola jest przeprowadzana wyłącznie w celu sprawdzenia wykonania wezwania, o którym mowa w art. 21a ust. 1, zobowiązania, o którym mowa w art. 21a ust. 2, lub weryfikacji powiadomienia, o którym mowa w art. 21a ust. 5 lub 6.

Czyn penalizowany w art. 220 k.k. polega na niedopełnieniu obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, wskutek czego dochodzi do narażenia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Warunkiem koniecznym do powstania odpowiedzialności karnej będzie w tym przypadku istnienie związku przyczynowo-skutkowego między niedopełnieniem przez sprawcę określonego obowiązku z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy a stanem konkretnego niebezpieczeństwa dla pracownika (zob. wyrok SN z dnia 6 maja 2002 r., IV KKN 352/98, LEX nr 54390). Przestępstwo to ma charakter skutkowy (skutkiem zachowania sprawcy jest narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu).

Przestępstwa tego można dopuścić się zarówno przez zaniechanie (niewykonanie obowiązku), jak i przez działanie, gdy sprawca wykonał określony w art. 220 obowiązek niewłaściwie. Przedmiotem czynu jest pracownik. Podmiotem przestępstwa określonego w art. 220 k.k. może być wyłącznie ta osoba, która jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo i higienę pracy, czyli pracodawca bądź osoba zarządzająca zakładem pracy lub osoby kierujące pracownikami.

Powyższe przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3 (w przypadku działania umyślnego), karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (w przypadku działania nieumyślnego).