Izydorczyk Jacek, Ochrona wezwanego zagranicznego świadka lub biegłego (quasi list żelazny)

Ochrona wezwanego zagranicznego świadka lub biegłego (quasi list żelazny)

Kwestię pomocy prawnej oraz doręczeń w sprawach karnych regulują przepisy Rozdziału 62 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którymi w drodze pomocy prawnej mogą być dokonywane niezbędne czynności postępowania karnego, a w szczególności:

1) doręczanie pism osobom przebywającym za granicą lub instytucjom mającym siedzibę za granicą,

2) przesłuchiwanie osób w charakterze oskarżonych, świadków lub biegłych,

3) dokonywanie oględzin oraz przeszukiwanie pomieszczeń, innych miejsc i osób, zajęcie przedmiotów i wydawanie tych przedmiotów za granicę,

4) wzywanie osób przebywających za granicą do osobistego dobrowolnego stawiennictwa przed sądem lub prokuratorem w celu przesłuchania świadka lub konfrontacji, jak również doprowadzanie w tym celu osób pozbawionych w tym czasie wolności,

5) udostępnianie akt i dokumentów oraz informacji o karalności oskarżonych, oraz

6) udzielanie informacji o prawie (art. 585 k.p.k.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

List żelazny jest całkowicie odmienną instytucją procedury karnej, uregulowaną w Dziale VI kodeksu postępowania karnego (zob. art. 281–284 k.p.k.).

Przepis art. 589 k.p.k. dotyczy instytucji procedury karnej w sprawach ze stosunków międzynarodowych. Jak już wcześniej powiedziano jest to całkowicie odmienna instytucja od listu żelaznego (uregulowanego w art. 281–284 k.p.k.). Omawiana gwarancja dotyczy bowiem świadka lub biegłego i w doktrynie procesu karnego nosi nazwę quasi listu żelaznego (inaczej - tzw. swoistego immunitetu).

Istotą omawianej instytucji jest stawienie się przed sądem - a nie innym organem, w tym prokuratorem (zob. przepis art. 589 § 1 k.p.k.).

W przypadku, gdy wezwany z zagranicy świadek lub biegły, którzy nie są obywatelami polskimi dobrowolnie stawią się przed polski sąd - zapewnia im się nietykalność, polegającą na tym, że:

1) nie może być ścigany,

2) nie może być zatrzymany,

3) nie może zostać tymczasowo aresztowany oraz

4) nie może być w stosunku do niego wykonana uprzednio orzeczona kara; co dotyczy zarówno przestępstwa będącego przedmiotem danego postępowania karnego, jak i jakiegokolwiek innego przestępstwa popełnionego przed przekroczeniem polskiej granicy państwowej (art. 589 § 1 k.p.k.).

Warunkiem jest tutaj fakt dobrowolnego przybycia do Polski i stawienia się przed sądem na wezwanie. Osoba wzywana przed sąd polski, tj. świadek lub biegły, musi zostać pouczona o treści przepisów art. 589 § 1–3 k.p.k., tj. o swych prawach oraz obowiązkach - w tym konsekwencjach procesowych naruszenia zasad quasi listu żelaznego. Forma takiego wezwania różni się jedynie brakiem umieszczania w nim zagrożenia stosowania środków przymusu z powodu niestawiennictwa (zob. przepis art. 589 § 4 k.p.k.); oczywiście winna też tam się znaleźć informacja co do zwrotu kosztów stawiennictwa przed polskim sądem.

Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1218.