Stefański Ryszard A., Nałożenie kary pieniężnej za nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka (biegłego, tłumacza)

Nałożenie kary pieniężnej za nieusprawiedliwione niestawiennictwo świadka (biegłego, tłumacza)

Można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 3.000 zł. na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, a w szczególnych wypadkach na obrońcę lub pełnomocnika, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem.

Kary porządkowe mają na celu zabezpieczenie prawidłowego toku procesu przez wymuszenie spełnienia określonych obowiązków procesowych; chodzi przede wszystkim o obowiązki dowodowe. Karę pieniężną wymierza się w razie:

a) nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na wezwanie organu prowadzącego postępowanie,

b) wydalenia się bez zezwolenia tego organu z miejsca czynności przed jej zakończeniem.

Kara pieniężna może być wymierzona świadkowi biegłemu, tłumaczowi lub specjaliście, a wyjątkowo obrońcy i pełnomocnikowi. Niedopuszczalne jest jej orzeczenie wobec członka składu orzekającego (sędziego, ławnika) lub strony (oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego, powodu cywilnego i oskarżonego).

Jest ona wymierzana niezależnie od tego, czy istnieje możliwość wyegzekwowania obowiązku procesowego, jest bowiem reakcją na określone zachowanie danej osoby, niezgodne z ustawowym obowiązkiem.

Orzeczenie kary porządkowej jest uzależnione od nieusprawiedliwionego niestawiennictwa lub oddalenia się bez zezwolenia. Niestawiennictwo może być usprawiedliwione chorobą lub innymi okolicznościami, np. udziałem w pogrzebie osoby bliskiej. Warunkiem wymierzenia tej kary z powodu niestawiennictwa jest prawidłowe doręczenie wezwania i nieusprawiedliwienie swej absencji. Sąd Najwyższy zasadnie uznał, że: Karę pieniężną na podstawie art. 242 § 1[ob. 285 § 1] k.p.k. można nałożyć jedynie na osobę, która wezwana została w charakterze świadka, biegłego lub tłumacza, przy czym osoba ta musi mieć oczywiście świadomość, że w tym charakterze jest wzywana (postanowienie SN z dnia 28 maja 1982 r., I KZ 154/82, OSNKW 1982, nr 10–11, poz. 79.

Słusznie zauważa się, że:

– Nie można stosować sankcji za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, gdy niestawający na wezwanie usprawiedliwia to wedle odpowiednich przepisów, póki nie ustali się, że usprawiedliwienie na wiarę nie zasługuje (post. SA w Krakowie z 11 III 1999 r., II AKz 64/99, KZS 1999, nr 3, poz. 19).

– Wysłanie informacji o zamierzonym niestawiennictwie biegłego na wezwanie sądu oczywiście nie jest wystarczające, by uznać niestawiennictwo za usprawiedliwione. Nie jest wystarczające podanie urlopu, jako przyczyny motywującej biegłego do niestawiennictwa. Urlop wypoczynkowy nie zwalnia od powinności publicznych, do jakich należy stawiennictwo na wezwanie sądu w sprawie karnej. Każdy ma obowiązek stawić się na takie wezwanie niezależnie od swych zobowiązań pracowniczych czy osobistych planów, także biegły (postanowienie SA w Krakowie z dnia 14 października 2008 r.- II AKz 537/08, KZS 2008, Nr 12, poz.40).

Karę pieniężną orzeka sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - także prokurator. Orzeczenie przybiera formę postanowienia (art. 290 § 1 k.p.k.). Jej orzeczenie jest fakultatywne. Organ procesowy ocenia, czy niestawiennictwo lub oddalenie się było nieusprawiedliwione. Słusznie podnosi się w orzecznictwie, że Nałożenie kary porządkowej posiada zawsze fakultatywny charakter, to znaczy Sąd stosuje je według swego uznania w celu wyegzekwowania realizacji obowiązków procesowych. Organ procesowy winien więc na każdym etapie oceniać nie tylko to, czy usprawiedliwienie przedłożone przez osobę wezwaną do stawiennictwa może być uwzględnione, ale także i to, czy pomimo braku takiego wystarczającego usprawiedliwienia, celowe jest nakładanie kary pieniężnej za niestawiennictwo. Stosując środki przymusu należy zawsze mieć na względzie, że wszystkie one podporządkowane są celowi nadrzędnemu: dobru prowadzonego postępowania (postanowienie SA w Katowicach z dnia 1 kwietnia 2009 r., II AKz 226/09, LEX nr 512055).