Paszkowski Artur, Nakładanie kar umownych przez Narodowy Fundusz Zdrowia

Nakładanie kar umownych przez Narodowy Fundusz Zdrowia

Procedura opisuje tryb postępowania w zakresie nakładania przez Narodowy Fundusz Zdrowia na świadczeniodawcę kar umownych wynikających z niewykonania bądź nienależytego wykonania umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. W swej istocie dotyka ona w szczególności zagadnień dotyczących przesłanek uzasadniających nałożenie kary umownej, jej wysokości oraz sposobu egzekwowania.

Zgodnie z przepisem art. 483 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) - dalej k.c. - można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Jak stanowi art. 136 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z. - umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej określa w szczególności postanowienia o karze umownej w przypadku niezastosowania terminu i trybu rozwiązania umowy za uprzednim okresem wypowiedzenia. Podobnie, zgodnie z § 29 ust. 1 załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. poz. 1400 z późn. zm.) - dalej r.o.w.u. - umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej może zawierać zastrzeżenie o możliwości nałożenia przez dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia lub Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia kary umownej w razie stwierdzenia niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy. Stąd też postanowienia wszystkich umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawieranych przez Narodowy Fundusz Zdrowia z podmiotami wykonującymi działalność leczniczą, których to wzory umów stanowią załączniki do zarządzeń Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w poszczególnych rodzajach świadczeń, zastrzegają, iż w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy, oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia może nałożyć na świadczeniodawcę karę umowną.

UWAGA: zgodnie z ugruntowanym w doktrynie cywilistycznej poglądem, możliwe jest również zastrzeganie kary umownej w postanowieniach wzorców umownych. Stanowisko takie zyskuje uzasadnienie również w orzecznictwie sądowym. W wyroku z dnia 9 września 1970 r., I CR 362/70, Sąd Najwyższy podkreślił, iż za wątpliwe uznać należy stanowisko, zgodnie z którym dla zastrzeżenia kary umownej nie wystarczy włączenie do umowy wzorca przewidującego karę umowną. W wyroku z dnia 20 czerwca 2007 r., I CSK 125/07, Sąd Najwyższy, dopuszczając możliwość zastrzegania kary umownej w postanowieniach wzorców umownych, wskazał jedynie, iż „nie jest dozwolone zastrzeganie we wzorcu umownym kary umownej rażąco wygórowanej”.

Stwierdzenie przez Narodowy Fundusz Zdrowia niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, i to z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy, nastąpić może nie tylko w wyniku przeprowadzonego postępowania kontrolnego w trybie przepisów art. 64 u.ś.o.z., ale również na podstawie czynności monitorowania realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, o którym to mowa w przepisie art. 107 ust. 5 pkt 12 lit. b u.ś.o.z. (np. w przypadku nieprzekazywania w terminie danych dotyczących list oczekujących).

UWAGA: jako że jednym z celów konstrukcji kary umownej ma być znaczące uproszczenie dochodzenia roszczeń wierzyciela, Narodowy Fundusz Zdrowia domagający się zapłaty zastrzeżonej kary umownej ma obowiązek wykazać jedynie istnienie i treść stosunku zobowiązaniowego łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Obowiązkiem wierzyciela nie jest natomiast wykazywanie szkody. W orzecznictwie podnoszony jest również o wiele dalej idący pogląd, zgodnie z którym zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty nawet w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2003 r., II CK 160/02).