Bełczącki Robert Marek, Nadanie klauzuli wykonalności zagranicznemu orzeczeniu, ugodzie lub dokumentowi urzędowemu w sprawie alimentacyjnej, pochodzącemu z innego państwa członkowskiego UE będącego stroną Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych

Nadanie klauzuli wykonalności zagranicznemu orzeczeniu, ugodzie lub dokumentowi urzędowemu w sprawie alimentacyjnej, pochodzącemu z innego państwa członkowskiego UE będącego stroną Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych

Niniejszy schemat nie dotyczy orzeczeń pochodzących z Królestwa Danii oraz ze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, które nie są stronami Protokołu z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych (Dz. Urz. UE L z dnia 16 grudnia 2009 r. Nr 331, s. 19; por. Wszczęcie postępowania o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009).

W myśl art. 17 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 orzeczenie wydane w innym państwie członkowskim UE będącym stroną Protokołu haskiego i wykonalne w tym państwie jest wykonywane w Rzeczpospolitej Polskiej (będącej stroną wspomnianego Protokołu) bez potrzeby stwierdzania wykonalności. Wykonanie takiego orzeczenia nie wymaga uzyskania zezwolenia sądu krajowego (exequatur) ani na podstawie przepisów prawa wspólnotowego (por. art. 26 i nast. rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009; art. 38 i nast. rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001), ani tym bardziej na podstawie art. 1150-1152 k.p.c. (por. art. 1153¹² k.p.c.).

Funkcję exequatur spełniają natomiast postępowanie z wniosku o ponowne zbadanie orzeczenia według art. 19 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009, odbywające się w państwie pochodzenia orzeczenia, oraz krajowe postępowanie o odmowę wykonania orzeczenia przewidziane w art. 21 rozporządzenia (WE) nr 4/2009 w zw. z art. 840³ k.p.c.

Według art. 41 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 wspomniane orzeczenie wykonywane jest na takich samych warunkach, jak orzeczenie krajowe. W myśl art. 1153¹⁰ k.p.c. stanowi ono tytuł egzekucyjny i podlega wykonaniu po nadaniu klauzuli wykonalności, podobnie jak orzeczenia sądów krajowych.

Powyższe reguły dotyczą także wykonywania ugód sądowych oraz dokumentów urzędowych pochodzących z innego państwa członkowskiego UE będącego stroną Protokołu haskiego (por. art. 48 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 w zw. z art. 1153¹⁰ k.p.c.).

W myśl art. 41 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 wykonanie orzeczenia, po uprzednim uzyskaniu w państwie pochodzenia wyciągu z orzeczenia, o którym mowa w art. 20 ust. 1 lit. b rozporządzenia, odbywa się według prawa krajowego państwa wykonania, o ile nie pozostaje ono w sprzeczności z przepisami rozporządzenia.

Art. 42 rozporządzenia gwarantuje wierzycielowi, że orzeczenie nie będzie przedmiotem merytorycznej kontroli w państwie wykonania.

Wykonalność może dotyczyć także orzeczenia nieprawomocnego w państwie pochodzenia (por. art. 39 rozporządzenia).

Pojęcia orzeczenia, ugody sądowej i dokumentu urzędowego określone zostały w art. 2 ust. 1 pkt 1-3 rozporządzenia.

Legitymacja do zgłoszenia wniosku o nadanie klauzuli wykonalności według art. 1153¹⁰ k.p.c. przysługuje wierzycielowi. Natomiast legitymowanym biernie jest dłużnik. Status wierzyciela oraz dłużnika ustala się jedynie w oparciu o treść orzeczenia oraz wyciągu z orzeczenia, o którym mowa w art. 20 ust. 1 lit. b rozporządzenia. Ewentualne następstwo prawne po stronie wierzyciela nie podlega badaniu w państwie wykonania, podobnie jak nie wchodzi w rachubę możliwość nadania klauzuli wykonalności przeciwko osobom innym niż dłużnik, niewymienionym w treści orzeczenia. Kwestie te ocenia się w państwie pochodzenia. Wprawdzie rozporządzenie (WE) nr 4/2009 nie zawiera odpowiednika art. 11 rozporządzenia (WE) nr 805/2004, w którym upatruje się przeszkody do dokonywania jakichkolwiek ustaleń w tym przedmiocie (K. Weitz, Europejski tytuł egzekucyjny dla roszczeń bezspornych, Warszawa 2009, s. 362), niemniej przyjmuje się, że uzyskanie wyciągu z orzeczenia, o którym mowa w art. 20 ust. 1 pkt b rozporządzenia (WE) nr 4/2009 ma skutek konstytutywny, gdy chodzi o egzekucję orzeczenia w państwie wykonania (por. P. Grzegorczyk, Automatyczna wykonalność orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych w Unii Europejskiej - geneza, stan obecny i perspektywy [w:] Europejskie prawo procesowe cywilne i kolizyjne, red. P. Grzegorczyk, K. Weitz, Warszawa 2012, s. 149; warto zwrócić uwagę, że regulacja dotycząca państw członkowskich UE będących stronami Protokołu haskiego nie zawiera odpowiednika art. 29 rozporządzenia).

Z wnioskiem mającym na celu wykonanie orzeczenia wystąpić można jednocześnie w więcej niż jednym państwie członkowskim UE.

Wniosek może dotyczyć całości lub części orzeczenia.

W myśl art. 1153¹¹ k.p.c. wniosek kieruje się do sądu rejonowego właściwości ogólnej dłużnika, a jeżeli właściwości takiej nie można ustalić - do sądu rejonowego, w którego okręgu zostanie wszczęta egzekucja.

Wniosek spełniać musi wymagania przewidziane dla pisma procesowego (art. 126 i 128 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Nie wyklucza się jednak złożenia wniosku w formie ustnej do protokołu (art. 760 § 1 k.p.c.).

Wnioskodawca nie ma obowiązku wskazywania adresu do doręczeń ani pełnomocnika do doręczeń w państwie wykonania (por. art. 41 ust. 2 rozporządzenia; analogiczny obowiązek przewiduje art. 40 rozporządzenia Rady (WE) 44/2001). Stosowanie art. 1135⁵ § 2 k.p.c. jest więc wyłączone w odniesieniu do wnioskodawcy, którego miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu znajduje się w obszarze prawnym Unii Europejskiej.

Według art. 20 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 4/2009 do wniosku wierzyciel powinien dołączyć odpis orzeczenia spełniający wymagania niezbędne do ustalenia jego autentyczności według prawa państwa pochodzenia (lit. a), wyciąg z orzeczenia, sporządzony w państwie pochodzenia z użyciem formularza stanowiącego załącznik nr I rozporządzenia (lit. b), a w razie potrzeby transliterację lub tłumaczenie treści wyciągu na język polski (lit. d). Ze względu na standaryzację wyciągu, potrzeba przedstawienia tłumaczenia zwykle nie wystąpi. Z kolei możliwość żądania tłumaczenia odpisu orzeczenia została przewidziana tylko w przypadku zaskarżenia orzeczenia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (art. 20 ust. 2 rozporządzenia). W przypadku orzeczeń obejmujących świadczenia okresowe do wniosku należy dołączyć dokument wykazujący stan zaległości i podający datę ich wyliczenia (art. 20 ust. 1 lit. c rozporządzenia).

Wspomniane dokumenty nie wymagają legalizacji ani innych podobnych formalności, w tym apostille przewidzianej w Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r., Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938.

Powyższe reguły dotyczą także wniosku o nadanie klauzuli wykonalności ugodzie sądowej lub dokumentowi urzędowemu (art. 48 rozporządzenia).

Przedłożenie wymaganych dokumentów stanowi merytoryczną przesłankę uwzględnienia wniosku, stąd brak tych dokumentów ostatecznie prowadzić będzie do oddalenia wniosku.

Wniosek dotyczący orzeczenia nie podlega opłacie sądowej, skoro w myśl art. 41 ust. 1 rozporządzenia wykonalne orzeczenie pochodzące z innego państwa członkowskiego UE podlega wykonaniu na takich samych warunkach, jak orzeczenie krajowe, a według art. 71 pkt 1 u.k.s.c. od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu krajowemu nie pobiera się opłaty sądowej. To samo dotyczy wniosku mającego za przedmiot ugodę sądową. W obu przypadkach podstawę zwolnienia od opłaty kancelaryjnej stanowi art. 96 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c. Natomiast w przypadku wniosku dotyczącego dokumentu urzędowego art. 96 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c. stanowi podstawę zwolnienia zarówno od opłaty sądowej, jak i opłaty kancelaryjnej.

Z kolei z art. 44 ust. 5 rozporządzenia wynika zakaz obciążania wnioskodawcy kaucją aktoryczną (por. art. 1119 k.p.c.).