Izydorczyk Jacek, Kumulacja europejskiego nakazu aresztowania z wnioskiem ekstradycyjnym - wpływ wniosku o wykonanie ENA po wniosku o ekstradycję

Kumulacja europejskiego nakazu aresztowania z wnioskiem ekstradycyjnym - wpływ wniosku o wykonanie ENA po wniosku o ekstradycję

Europejski Nakaz Aresztowania jest instytucją należącą do tzw. III Filara prawa europejskiego. Został on przedstawiony przez Radę Unii Europejskiej, a następnie przyjęty jako tzw. Decyzja Ramowa w dniu 13 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Wsp. Eur., 18.07.2002, L 190/12, 2002/584 JHA). Decyzje ramowe mają służyć zbliżaniu ustawodawstw państw członkowskich Unii Europejskiej i wiążą je co do treści, jednak forma i metoda wdrożenia zależy od konkretnego ustawodawcy (nie wywołują zatem skutków bezpośrednich). Jak wskazano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy zmieniającej kodeks postępowania karnego, w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejski Nakaz Aresztowania wchodzi w miejsce dotychczasowych konwencji ekstradycyjnych (Konwencji Rady Europy z 1957 r., Konwencji UE z 1995 i 1996 r., Konwencji wykonawczej Schengen z 1990 r., w części dotyczącej ekstradycji). Zobligowano państwa członkowskie do implementacji ww. Decyzji Ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r. Jednakże przewidziano możliwość złożenia deklaracji odnośnie kwestii, że do przestępstw popełnionych w określonej dacie, będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy ekstradycyjne. W związku z powyższym, w dniu 18 marca 2004 r. znowelizowano kodeks postępowania karnego poprzez dodanie rozdziałów 65a oraz 65b dotyczących wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (tzw. przekazanie czynne), jak i wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej w tej sprawie do sądów polskich (tzw. przekazanie bierne). Należy przypomnieć, że początkowo wskazywano, że nowa regulacja kodeksu postępowania karnego nie jest sprzeczna z Konstytucją RP (podobne wątpliwości powstały zresztą także i w innych krajach Unii Europejskiej). Wskazywano bowiem, że wydanie (extradition) nie jest przekazaniem-dostarczeniem (surrender) i że nie chodzi o przekazanie państwu obcemu, lecz tylko jego organom sądowym. Jednakże argumentacja taka musiała budzić uzasadnione wątpliwości. Dlatego też wskazane było pójście śladem kilku innych państw europejskich, które zdecydowały się na nowelizacje swych konstytucji. Dopiero jednak z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 2005 r. uznające za sprzeczny przepis kodeksu postępowania karnego zezwalający na przekazywanie obywatela polskiego w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania, znowelizowano Konstytucję w art. 55 (przepis ten został zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz. 1471; wszedł zaś w życie w dniu 7 listopada 2006 r.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Przekazanie bierne w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania jest szeroko regulowane w przepisach art. 607k–607zc k.p.k. (Rozdział 65b kodeksu postępowania karnego).

Sytuację kumulacji wniosków o wydanie bierne (ekstradycję) oraz przekazanie bierne (wydanie w trybie nakazu europejskiego) reguluje przepis art. 607y § 1 k.p.k., zgodnie z którym, jeżeli w stosunku do tej samej osoby ściganej wpłynie nakaz europejski oraz wniosek o wydanie państwu obcemu, po rozpoznaniu nakazu europejskiego sąd orzeka w przedmiocie dopuszczalności jego wykonania oraz zawiesza postępowanie i zawiadamia o treści postanowienia Ministra Sprawiedliwości. Przepis ten implementuje art. 16 ust. 3 decyzji ramowej o europejskim nakazie aresztowania i odnosi się zarówno do sytuacji, gdy zbiegające się wnioski dotyczą tych samych, jak i innych przestępstw zarzucanych osobie ściganej. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Jak się zauważa w literaturze, jeżeli wpierw wpłynął wniosek o wydanie (ekstradycję), to nakaz europejski może wpłynąć najpóźniej do czasu podjęcia decyzji przez Ministra Sprawiedliwości w przedmiocie wydania osoby ściganej (zob. art. 603 § 5 k.p.k.). W konsekwencji wydanie osoby ściganej w trybie ekstradycji skutkuje koniecznością rozpoznania nakazu europejskiego na zasadach ogólnych i odmową jego wykonania z uwagi na brak osoby ściganej na terytorium Polski. Z kolei, gdy pierwszy wpływa nakaz europejski wchodzi w grę omawiany przepis art. 607y k.p.k. Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008 r., s. 1206–1351; G. Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010; S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Jednakże sytuacja może ulec komplikacji z uwagi na wpłynięcie wniosku o wydanie przed uprawomocnieniem się postanowienia o przekazaniu. Mogą więc powstać trzy, a nie dwie sytuacje w praktyce, tj.:

1) jako pierwszy wpłynie nakaz europejski, a następnie, jeszcze przed wydaniem nieprawomocnego postanowienia w przedmiocie nakazu, wpłynie wniosek o wydanie - zob. Kumulacja europejskiego nakazu aresztowania z wnioskiem ekstradycyjnym - wpływ wniosku o ekstradycję przed wydaniem postanowienia w przedmiocie wykonania ENA;

2) jako pierwszy wpłynie nakaz europejski, a wniosek o ekstradycję wpłynie już po wydaniu postanowienia w przedmiocie nakazu, ale przed upływem terminu do wniesienia zażalenia, które następnie zostanie wniesione, albo też w toku trwającego postępowania odwoławczego - zob. Kumulacja europejskiego nakazu aresztowania z wnioskiem ekstradycyjnym - wpływ wniosku o ekstradycję po wydaniu postanowienia w przedmiocie wykonania ENA, ale przed jego uprawomocnieniem; oraz

3) jako pierwszy wpłynie wniosek o ekstradycję, zaś dopiero po nim nakaz europejski. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Zobacz Postępowanie po otrzymaniu wniosku organu państwa obcego o ekstradycję.

Zobacz Przekazanie osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania (przekazanie bierne).