Krywan Tomasz, Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika z urzędu jako źródło przychodu

Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika z urzędu jako źródło przychodu

Procedura pozwala ustalić, do jakiego źródła - w świetle uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 października 2013 r., II FPS 1/13 oraz interpretacji ogólnej Ministra Finansów z dnia 26 listopada 2013 r., DD3/033/181/CRS/13/RD-90955/13 - zaliczane są koszty nieopłaconej pomocy prawnej.

Jednym ze źródeł przychodów jest działalność wykonywana osobiście (zob. art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f. Do przychodów z tego źródła zaliczają się m.in. przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym (zob. art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f.).

Na gruncie tego przepisu sporna przez długi czas była kwestia, czy przychodami, o których mowa w art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f., są również przychody z tytułu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu osiągane przez adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych oraz doradców podatkowych, zwłaszcza jeżeli uzyskują oni przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Wątpliwości te dotyczyły w szczególności sytuacji, gdy pomoc prawna świadczona jest przez adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych oraz doradców podatkowych zatrudnionych w spółkach cywilnych i osobowych. Organy podatkowe jednolicie uznawały, że również w takich przypadkach wymienione osoby uzyskują przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 u.p.d.o.f. (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 20 kwietnia 2009 r., ITPB2/415-91/09/ENB, czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 14 lipca 2009 r., IPPB1/415-347/09-2/ES). Sądy administracyjne przez długi czas były w tej kwestii podzielone - istniały w tym zakresie dwie linie orzecznicze.

Wątpliwości te rozstrzygnęła dopiero uchwała NSA z dnia 21 października 2013 r., II FPS 1/13. Stanowisko zajęte przez Naczelny Sąd Administracyjny zaakceptował Minister Finansów wydając interpretację ogólną z dnia 21 listopada 2013 r., DD3/033/181/CRS/13/RD-90955/13.

W uchwale z dnia 21 października 2013 r., II FPS 1/13, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że „wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, zależnie od formy prawnej w jakiej wykonuje on swój zawód, należy kwalifikować do źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. - w przypadku, gdy pomoc prawną z urzędu pełnomocnik wykonuje prowadząc działalność zawodową w formie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5a pkt 6 lit. a u.p.d.o.f., a gdy czyni to w ramach innych form wykonywania swojego zawodu - wynagrodzenie to należy kwalifikować do źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f.”.