Czerniak Dominika, Konsekwencje niestawiennictwa oskarżonego na wezwanie

Konsekwencje niestawiennictwa oskarżonego na wezwanie

Przepis art. 75 k.p.k. odnosi się do oskarżonego, który został zdefiniowany w art. 71 § 2 k.p.k. jako:

– osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu,

– osoba, co do której prokurator złożył wniosek wskazany w art. 335 § 1 k.p.k.

– osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Ustawa stanowi jednak w art. 71 § 3 k.p.k., że jeżeli kodeks używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają także zastosowanie do podejrzanego. Dlatego też prawo do korzystania z pomocy tłumacza przysługuje także podejrzanemu. Podejrzanym jest natomiast, zgodnie z treścią art. 71 § 1 k.p.k.:

– osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów,

– osoba, której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Wezwanie oskarżonego celem przeprowadzenia czynności z jego udziałem jest możliwe zarówno w toku postępowania przygotowawczego, jak i postępowania sądowego. Oskarżony, jeżeli pozostaje na wolności, ma obowiązek stawić się na każde wezwanie.

Co więcej, oskarżony ma obowiązek zawiadamiać organ prowadzący postępowanie (prokuratora lub inny organ prowadzący postępowanie na etapie postępowania przygotowawczego lub sąd na etapie postępowania sądowego) o każdej zmianie swojego miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie. Oskarżony jest również zobowiązany do informowania organów procesowych o każdej zmianie danych, umożliwiających kontaktowanie się, wskazanych w art. 213 § 1 k.p.k., o których wie że są znane organowi prowadzącemu postępowanie. Chodzi o tzw. dane osobopoznawcze, które obejmują m.in. takie informacje o oskarżonym, jak jego PESEL, numer i nazwę dokumentu określających tożsamość, a także wiek oskarżonego, jego stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód, źródła dochodu, dane o jego karalności, a także numer telefonu, adres poczty elektronicznej oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP). Spośród nich oskarżony będzie zobowiązany do informowania organu procesowego o zmianach w numerze telefony czy adresie poczty elektronicznej, jako tych, które w szczególności pozwalają na kontaktowanie się z oskarżonym.

W wezwaniu do stawiennictwa w postępowaniu, doręczanym oskarżonemu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu oraz czasie ma się stawić oskarżony. Należy go także ponownie pouczyć o obowiązku stawiennictwa na wezwanie, a także o skutkach niestawiennictwa. (zob. Sposoby doręczania wezwań i zawiadomień w postępowaniu przygotowawczym i Sposoby doręczania wezwań i zawiadomień w postępowaniu sądowym.

Przepis art. 75 § 1 k.p.k. wprost, ale także art. 300 § 1 k.p.k. nakazuje pouczyć oskarżonego przed pierwszym przesłuchaniem o tym, że ma obowiązek stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego.

Oskarżonego, który został wezwany do stawiennictwa na mocy art. 129 § 1 k.p.k. należy obligatoryjnie pouczyć o obowiązku stawiennictwa i konsekwencjach jego niezrealizowania. Podkreślenia wymaga, że brak pouczenia lub mylne pouczenie nie może generować negatywnych konsekwencji dla oskarżonego. Oznacza to, że jeżeli został błędnie pouczony albo nie został pouczony wcale (zarówno co do obowiązku, jak i jego konsekwencji), nie jest możliwym zrealizowanie środków przymusu wynikających z art. 75 k.p.k. wobec oskarżonego, lecz należy ponownie wezwać go do stawiennictwa.

Podkreślenia jednak wymaga, że treść art. 75 § 1 k.p.k. wskazuje, że oskarżony, który już był przesłuchiwany w postępowaniu powinien był otrzymać stosowne pouczenia w zakresie obowiązku stawiennictwa na każde wezwanie. Powstaje więc pytanie, czy jeżeli organ dopełnił swojego obowiązku na gruncie art. 75 § 1 k.p.k. i pouczył odpowiednio oskarżonego, a następnie przesyłając wezwanie nie wskazał w nim pouczenia o obowiązku stawiennictwa i konsekwencjach jego niespełnienia w trybie art. 129 k.p.k., to czy możliwym jest uznanie, że oskarżony powinien się stawić na wezwanie w związku z pouczeniem uzyskanym przy pierwszym przesłuchaniu. Wydaje się, że nie. Oskarżony pouczenie przy przesłuchaniu otrzymuje co prawda dodatkowo w formie pisemnej (art. 300 k.p.k.), a jego obowiązki oskarżonego są w nim wskazane wprost, jednakże ze względu na gwarancję praw procesowych oskarżonego uznać należy, że niewskazanie na formularzu wezwania, czy ma ono charakter obowiązkowy nie pozwala w konsekwencji jego niestawiennictwa wszcząć procedury jego zatrzymania i sprowadzenia.

Na mocy art. 75 § 1 k.p.k. nie ulega też wątpliwości, iż to oskarżony ponosi odpowiedzialność za informowanie organu prowadzącego postępowanie o każdej zmianie swojego miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni. Wskazać należy, że dotyczy to również sytuacji, gdy zmiana pobytu następuje z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie. Powyższe koresponduje z treścią art. 139 § 1 k.p.k., który przewiduje fikcję doręczenia jeżeli oskarżony nie podając nowego adresu zmienił miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie.