Czerwińska Dorota, Konsekwencje naruszenia obowiązków procesowych przez oskarżyciela publicznego lub prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze

Konsekwencje naruszenia obowiązków procesowych przez oskarżyciela publicznego lub prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze

Zasadą polskiego postępowania karnego jest, że oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator (art. 45 § 1 k.p.k.). Ustawa przewiduje jednakże, że inny organ państwowy może być oskarżycielem publicznym z mocy szczególnych przepisów ustawy, określających zakres jego działania (art. 45 § 2 k.p.k.). Na mocy przepisów szczególnych oskarżycielami publicznymi mogą więc być, m.in.:

– strażnicy leśni, nadleśniczy, zastępcy, inżynierowie nadzoru, leśniczy i podleśniczy - w sprawach, w których przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa (art. 47 ust. 2 pkt 7 i art. 48 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach);

– strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej - w sprawach, w których przedmiotem przestępstwa jest zwierzyna (art. 39 ust. 2 pkt 7 ustawy - Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r.);

– finansowe organy postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa skarbowe (art. 53 § 37 k.k.s.).

Artykuł 20 § 2 k.p.k. nakładający konsekwencje za rażące naruszenie obowiązków procesowych przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze odnosi się zarówno do prokuratorskich, jak i nieprokuratorskich organów prowadzących to postępowanie. W niniejszej procedurze zostały opracowane konsekwencje naruszenia przez prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Konsekwencje naruszenia obowiązków procesowych przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze, którym jest inny podmiot niż prokurator (Policja oraz inne organy postępowania przygotowawczego) zostały opracowane w procedurze Konsekwencje naruszenia obowiązków procesowych przez nieprokuratorskie organy prowadzące postępowanie przygotowawcze .

Przepis art. 20 § 2 k.p.k. natomiast pomija całkowicie kwestię nadzorowania postępowania przygotowawczego. Zgodnie bowiem z art. 298 § 1 k.p.k. postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator. Brak racjonalnego wytłumaczenia dlaczego rażące naruszenie obowiązków procesowych przy nadzorowaniu postępowania przygotowawczego miałoby spotkać się z brakiem reakcji odpowiednich organów, podczas gdy naruszenie podobnego rodzaju przy prowadzeniu postępowania przez prokuratora spotyka się z daleko idącymi konsekwencjami.

Ustawa stanowi, że w wypadku naruszenia obowiązków procesowych przez oskarżyciela publicznego oraz prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze sąd ma obowiązek (ustawa nie zezwala na dowolność w tym zakresie) zawiadomić o jego zaistnieniu bezpośredniego przełożonego osoby, która dopuściła się naruszenia.

Nie każde jednak naruszenie obowiązków procesowych skutkować będzie koniecznością złożenia zawiadomienia. Ustawa stanowi, że jedynie „rażące” naruszenie obowiązków, a więc niewątpliwe, oczywiste i bezsporne będzie wywoływało taki skutek. Decyzja o tym czy naruszenie miało charakter rażący będzie należała do sądu, a więc w tym zakresie ustawa przewiduje pewną dowolność.

Ustawa przewiduje także inne konsekwencje niż wskazane powyżej, które mogą zostać nałożone na oskarżyciela publicznego, który przez niewykonanie obowiązków wymienionych w art. 287 § 1 k.p.k. spowodował dodatkowe koszty postępowania, można obciążyć tymi kosztami - zobacz Obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania osoby, która je spowodowała. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby obciążenie kosztami odbywało się równolegle do złożenia zawiadomienia o rażącym naruszeniu obowiązków przez oskarżyciela publicznego w trybie omawianym w niniejszej procedurze.

Wraz z przesłaniem zawiadomienia do bezpośredniego przełożonego osoby, która dopuściła się naruszenia, sąd żąda od bezpośredniego przełożonego nadesłania w wyznaczonym terminie informacji o podjętych działaniach wynikających z zawiadomienia.

Bezpośrednio przełożonego osoby, która dopuściła się rażącego naruszenia obowiązków procesowych należy ustalać w oparciu o odpowiednie przepisy regulujące funkcjonowanie danego organu państwowego. Przykładowo, gdy chodzi o prokuratora jego bezpośrednim przełożonym jest podmiot określony w art. 31 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze (np. prokurator rejonowy w stosunku do prokuratora prokuratury rejonowej).

Termin, który wyznacza sąd w żądaniu nie może być krótszy niż 14 dni, natomiast ustawa nie nakłada górnej granicy terminu pozostawiając tę kwestię do uznania dla sądu.