Gil Izabella, Etapy postępowania upadłościowego

Podział na etapy, stadia (F. Zedler, Prawo upadłościowe i układowe, Toruń 1997, s. 61; S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2011, s. 69) czy fazy (A. Jakubecki (w:) A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2011, s. 88; J. Kruczalak – Jankowska, I.Gil, w: I.Gil (red.), MERITUM. Prawo restrukturyzacyjne. Prawo upadłościowe, Warszawa 2021, s. 503-546) postępowania upadłościowego był wprowadzony także na gruncie poprzedniej regulacji prawa upadłościowego w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z 1934 r. Wyróżniano wówczas postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz postępowanie upadłościowe w ścisłym znaczeniu (J. Jankowski, Przebieg postępowania egzekucyjnego, upadłościowego i układowego. Struktura postępowań w ujęciu dynamicznym, Kraków 1999, s. 245). Wskazanie etapów postępowania upadłościowego służy ustaleniu, w jakiej fazie postępowania możliwe jest dokonywanie czynności i przez jakie podmioty. Postępowanie stanowi zespół następujących po sobie czynności procesowych, zmierzających do pewnego określonego celu, od momentu wszczęcia aż do jego zakończenia. Z powyższych względów w każdym postępowaniu można wyodrębnić fazę wstępną (początkową), środkową oraz końcową, choć różnice funkcjonalne i strukturalne poszczególnych postępowań powodują także odmienności w ramach poszczególnych faz postępowania.

Zasadniczo w postępowaniu upadłościowym można wyodrębnić dwa główne etapy: etap pierwszy stanowi postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, etap drugi to właściwe postępowanie upadłościowe (K. Babiarz-Mikulska, Wierzyciele w postępowaniu upadłościowym - ogólna charakterystyka i klasyfikacja na gruncie prawa upadłościowego i naprawczego, Pr.Spółek 2004, nr 7–8, s. 50). Podział na dwa zasadnicze etapy można wyprowadzić także na podstawie systematyki ustawy - Prawo upadłościowe. W prawie upadłościowym w ramach części pierwszej tytuł II został określony jako postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Postępowanie to kończy się wydaniem orzeczenia merytorycznego w przedmiocie ogłoszenia upadłości (uwzględniającego lub oddalającego wniosek o ogłoszenie upadłości) lub innego rodzaju rozstrzygnięciem o charakterze formalnym. Następne tytuły określają już skutki oraz przebieg i zakończenie postępowania upadłościowego . Kruczalak – Jankowska, I.Gil, w: I.Gil (red.), MERITUM. Prawo restrukturyzacyjne. Prawo upadłościowe, Warszawa 2021, s. 503-546).

Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości rozpoczyna się z momentem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, a kończy się wydaniem orzeczenia merytorycznego (postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości) lub formalnego (np. o zwrocie wniosku, odrzuceniu wniosku, umorzeniu postępowania). Postępowanie to zostało uregulowane w części pierwszej w tytule II w przepisach art. 18–54a p.u.

Pierwszy etap postępowania upadłościowego wiąże się z ustaleniem następujących okoliczności: czy podmiot, który zainicjował wszczęcie postępowania, posiada uprawnienie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, czy dłużnik ma zdolność upadłościową, czy istnieją podstawy do ogłoszenia jego upadłości, czy do czasu zakończenia postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości zabezpieczyć majątek dłużnika, a zwłaszcza czy i jakiego rodzaju upadłość dłużnika można ogłosić.

Wszczęcie postępowania upadłościowego następuje z inicjatywy podmiotów posiadających legitymację procesową do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Postępowanie o ogłoszenie upadłości zostaje wszczęte na skutek złożenia przez uprawniony podmiot właściwie opłaconego i pozbawionego braków formalnych i fiskalnych wniosku o ogłoszenie upadłości. Wszczęcie postępowania upadłościowego nie może nastąpić z urzędu. Z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić zarówno sam dłużnik, jego wierzyciel, jak i inne podmioty uprawnione do tego na mocy ustawy.

Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik lub każdy z jego wierzycieli (art. 20 ust. 1 p.u.).

Skuteczność drugiego etapu postępowania upadłościowego niejednokrotnie zależy od zastosowanych środków (sposobów) związanych z zabezpieczeniem majątku dłużnika, co do którego została następnie ogłoszona upadłość. W związku z tym na tym etapie postępowania dochodzi niejednokrotnie do wszczęcia postępowania zabezpieczającego majątek dłużnika. Zabezpieczenie majątku dłużnika pozwala na podjęcie czynności związanych z zaspokojeniem roszczeń wierzycieli upadłego i podziału funduszy uzyskanych z likwidacji masy upadłości (I.Gil, w: I.Gil (red.), MERITUM. Prawo restrukturyzacyjne. Prawo upadłościowe, Warszawa 2021, s. 512-533).