Przybysz Piotr, Egzekucja należności pieniężnych

Egzekucja należności pieniężnych

Egzekucja jest istotną częścią postępowania egzekucyjnego. Rozpoczyna się ona z chwilą wystąpienia jednego ze zdarzeń wskazanych w art. 26 § 5 u.p.e.a., to jest z chwilą:

1) doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub;

2) doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.;

3) podpisania protokołu zajęcia ruchomości przez pracownika obsługującego organ egzekucyjny, jeżeli to podpisanie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego;

4) wpisu w księdze wieczystej o wszczęciu egzekucji z nieruchomości lub złożenia wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji z nieruchomości do zbioru dokumentów, jeżeli ten wpis lub to złożenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Egzekucja polega na podejmowaniu przez organ egzekucyjny różnego rodzaju działań zmierzających do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego. Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia praw lub wierzytelności przysługujących zobowiązanemu - poprzez zawiadomienie dłużnika zajętej wierzytelności o dokonaniu zajęcia. Ustawa wskazuje w niektórych przepisach na pracownika obsługującego organ egzekucyjny (egzekutora lub poborcę skarbowego) jako podmiot dokonujący określonych czynności egzekucyjnych. Zarówno egzekutor, jak i poborca skarbowy są pracownikami obsługującymi organ egzekucyjny, uprawnionymi do dokonywania czynności egzekucyjnych. Ich czynności są uznawane za czynności organu egzekucyjnego.

Stosowanie środków egzekucyjnych składa się z dwóch etapów, to jest zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego oraz realizacji zajęcia. Organ egzekucyjny w wyniku zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego uzyskuje prawo dysponowania tą rzeczą lub prawem majątkowym w zakresie niezbędnym do jej spieniężenia. Równocześnie zobowiązany traci uprawnienia do dysponowania zajętą rzeczą lub prawem majątkowym. Realizacja zajęcia polega na spieniężeniu zajętej rzeczy lub prawa majątkowego.

Jeżeli egzekucja była poprzedzona przez postępowanie zabezpieczające, to zajęcie zabezpieczające może przekształcić się w zajęcie egzekucyjne (zob. art. 154 § 4 u.p.e.a.).

Tymczasowe zajęcie ruchomości dokonane w toku wykonywania kontroli celno-skarbowej na podstawie art. 94y ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2022 r., poz. 813) staje się zajęciem egzekucyjnym tych ruchomości z chwilą wydania postanowienia o zatwierdzeniu w całości albo w części tymczasowego zajęcia ruchomości (art. 96n § 2 u.p.e.a.).

Środki egzekucji należności pieniężnych mogą być stosowane równolegle.

W odniesieniu do obowiązków określonych w art. 2 § 1 pkt 8 lit. a-f i pkt 9 u.p.e.a. jest również dopuszczalne wystąpienie do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego z wnioskiem o przeprowadzenie egzekucji należności pieniężnych lub dokonanie zabezpieczenia należności pieniężnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych.

Wystąpienie z wnioskiem o udzielenie pomocy nie musi być poprzedzone egzekucją prowadzoną przez polski organ egzekucyjny w następujących sytuacjach (art. 11 ust. 2 Dyrektywy Rady 2010/24/UE z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń - Dz.U.UE.L.2010.84.1 z dnia 2010.03.31):

a) gdy jest oczywiste, że we wnioskującym państwie członkowskim nie ma żadnych aktywów do odzyskania lub że takie procedury nie doprowadzą do spłaty całkowitej kwoty wierzytelności, a organ wnioskujący posiada konkretne informacje wskazujące na to, że dana osoba dysponuje aktywami we współpracującym państwie członkowskim;

b) gdy zastosowanie takich procedur we wnioskującym państwie członkowskim spowodowałoby nieproporcjonalne trudności.

Zasady i tryb występowania do innego państwa członkowskiego o udzielenie pomocy oraz udzielania pomocy państwu członkowskiemu w sprawie egzekucji administracyjnych kar pieniężnych lub grzywien administracyjnych nałożonych na pracodawcę delegującego pracownika z terytorium RP w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (art. 2 § 1 pkt 8 lit. g u.p.e.a.) zostały unormowane w ustawie z 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 868).

Zasady i tryb występowania do innego państwa członkowskiego oraz udzielania pomocy państwu członkowskiemu w egzekucji kary pieniężnej lub okresowej kary pieniężnej na podstawie jednolitego instrumentu zostały unormowane w ustawie z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2021 r., poz. 275).

Organ egzekucyjny po analizie sytuacji wybrał środek lub środki egzekucyjne, które powinny być zastosowane wobec zobowiązanego, a następnie podjął czynności przygotowawcze do zastosowania środków egzekucyjnych. Jeżeli w danej sprawie zostało ustanowione zabezpieczenie i doszło do przekształcenia zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne (art. 154 § 4 u.p.e.a.), to należy przejść do realizacji zajęcia pomijając etap zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego.

W postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych stosuje się środki egzekucyjne wyliczone w art. 1a pkt 12 lit. a u.p.e.a.

Wybór środka egzekucyjnego na tym etapie egzekucji nie wyklucza dopuszczalności zastosowania innego środka egzekucyjnego, zwłaszcza jeżeli zostaną ujawnione nieznane wcześniej składniki majątku zobowiązanego.

Tok egzekucji należności pieniężnych jest zależny od tego, czy zastosowanie środka egzekucyjnego polega na zajęciu wierzytelności lub prawa majątkowego u dłużnika zajętej wierzytelności, czy też zajęcie egzekucyjne jest rezultatem czynności organu egzekucyjnego dokonywanych u zobowiązanego.

W przypadku następujących środków egzekucyjnych zajęcie egzekucyjne powstaje w wyniku czynności dokonywanych u zobowiązanego:

1. egzekucja z pieniędzy, patrz:

– Egzekucja z pieniędzy;

– Egzekucja z pieniędzy odebranych w wyniku przeszukania pomieszczeń i schowków, środków transportu oraz odzieży, teczek, waliz i tym podobnych przedmiotów;

2. egzekucja z rachunków bankowych, patrz:

– Egzekucja wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem potwierdzającym posiadanie rachunku bankowego;

– zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem tego rodzaju, że bez jego okazania zobowiązany nie może realizować wierzytelności z rachunku bankowego;

3. egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;

4. egzekucja z weksla;

5. egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej;

6. egzekucja z pozostałych praw majątkowych;

7. egzekucja z ruchomości.

Dobrowolna zapłata należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych nie stanowi egzekucji z pieniędzy (art. 67e § 2 u.p.e.a.).

Zajęcie praw własności intelektualnej, wpisywanych do rejestrów prowadzonych w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej oraz korzyści z tych praw może nastąpić zarówno przez wpisanie ich do protokołu zajęcia, jak i przez przesłanie do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej zawiadomienia o zajęciu prawa (art. 96g § 2 u.p.e.a.). Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej prowadzi następujące rejestry (art. 228 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej, tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 324 ze zm.):

1) rejestr patentowy, zawierający również wyodrębnioną część obejmującą wpisy patentów europejskich;

2) rejestr dodatkowych praw ochronnych;

3) rejestr wzorów użytkowych;

4) rejestr wzorów przemysłowych;

5) rejestr znaków towarowych;

6) rejestr oznaczeń geograficznych;

7) rejestr topografii układów scalonych.

Podobnie zajęcie prawa majątkowego zarejestrowanego w rejestrze akcjonariuszy i wierzytelności z tego prawa jest zgodnie z art. 95a u.p.e.a. dokonywane przez:

1) wpisanie ich do protokołu zajęcia albo

2) przesłanie zawiadomienia o ich zajęciu do:

a) spółki prawa handlowego albo

b) podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy.

Zajęcie praw majątkowych zobowiązanego innych, niż określone w art. 89–96k u.p.e.a., również może nastąpić w jeden z dwóch sposobów (art. 96l u.p.e.a.):

1) przez odbiór dokumentu, jeżeli warunkiem wykonywania prawa majątkowego jest posiadanie dokumentu, albo

2) przez zawiadomienie dłużnika zobowiązanego, jeżeli zajęte prawo majątkowe jest tego rodzaju, że jest oznaczony podmiot obciążony względem zobowiązanego.

W przypadku egzekucji z nieruchomości zajęcie jest skutkiem zawiadomienia zobowiązanego przez organ egzekucyjny o zajęciu nieruchomości.

W sprawie doręczania zobowiązanemu zawiadomienia o zajęciu, protokołu z czynności egzekucyjnych oraz innych pism zob. Zasady doręczania pism przez organ egzekucyjny.