Dauter Bogusław, Doręczenia w obrocie zagranicznym

Doręczenia w obrocie zagranicznym

Niniejsza procedura przedstawia sposób doręczania pism w postępowaniu sądowym w obrocie zagranicznym. Przez obrót zagraniczny należy rozumieć czynności, jakie sąd musi podjąć w związku z uczestnictwem w postępowaniu podmiotu zagranicznego - osoby fizycznej lub prawnej mającej miejsce zamieszkania (pobytu) lub siedzibę za granicą.

Począwszy od dnia 22 września 2015 r. w p.p.s.a. uregulowano wspomnianą kwestię w sposób odmienny od dotychczasowego, w związku z potrzebą dostosowania polskich regulacji do wymogów prawa unijnego, a to art. 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ustanawiającego zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową oraz art. 1 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych („doręczanie dokumentów”) oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000 (Dz. Urz. UE L 324 z dnia 10.12.2007, s. 79). Zmiany stanowią konsekwencję wyroku TSUE z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie C-325/11 Alder et Alder, który zapadł na tle dawnego brzmienia art. 1135⁵ k.p.c., regulującego tożsame zagadnienia co dotychczasowy art. 299 p.p.s.a. Wskazane unormowanie k.p.c. zostało natomiast uznane za niezgodne z ww. art. 1 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1393/2007. Jak przy tym zauważono w projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr VII.2678), „zakres pojęcia «sprawa cywilna» w rozumieniu rozporządzenia nr 1393/2007 nie pokrywa się z jego rozumieniem na gruncie prawa krajowego (niektóre rodzaje spraw, które w polskim systemie prawnym rozpoznawane są przez sądy administracyjne, mogą być uznane za sprawy cywilne w rozumieniu rozporządzenia)”.

W bieżącym stanie prawnym sąd nie jest uprawniony do odrzucenia skargi bądź pozostawienia pisma w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia w odniesieniu do strony (uczestnika postępowania) mającej miejsce zamieszkania, obywatelstwo albo siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, tak jak to miało miejsce przed dniem 22 września 2015 r. Wzorcem nowego art. 299 p.p.s.a. jest art. 1135⁵ k.p.c. w aktualnym brzmieniu.

W ustawie z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1311) nie przewidziano regulacji przejściowych w zakresie omawianej zmiany (por. art. 23 pkt 2), w związku z czym - zgodnie z zasadą bezpośredniego skutku nowego prawa – nowe unormowania mają zastosowanie do postępowań w toku (wszczętych przed wejściem w życie zmiany).

Procedura nie dotyczy sytuacji, gdy strona lub uczestnik postępowania mający miejsce zamieszkania (pobytu) albo siedzibę za granicą ustanowili pełnomocnika do prowadzenia sprawy mającego w Polsce miejsce zamieszkania lub siedzibę; wówczas doręczenia dokonywane są temu pełnomocnikowi, w związku z czym korespondencja nie przekracza granic Polski (zob. B. Gruszczyński [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Warszawa 2011, s. 871). Przepisów o doręczeniu w obrocie zagranicznym nie stosuje się również, jeżeli umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, stanowi inaczej, bądź doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej, tj. w trybie art. 74a p.p.s.a. (art. 299 § 6 p.p.s.a.).

Pisma w postępowaniu sądowym to pisma sądowe oraz pisma procesowe. Do pism sądowych należy zaliczyć orzeczenia (wyroki i postanowienia), zarządzenia, protokoły, notatki oraz inne pisma sądowe, w tym zawiadomienia i wezwania. Pisma procesowe natomiast to pisma pochodzące od stron postępowania, składane poza rozprawą (art. 45 p.p.s.a.), które sąd zgodnie z zasadą oficjalności doręczeń zobowiązany jest doręczać pozostałym stronom i uczestnikom postępowania (zob. B. Dauter [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Warszawa 2011, s. 261).

1. W aktualnym stanie prawnym w stosunkach między sądem polskim a stroną mającą miejsce zamieszkania, zwykłego pobytu lub siedzibę zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, konieczne jest zapewnienie (w świetle wyroku TSUE w sprawie Alder et Alder) tzw. efektywnego doręczenia zarówno wówczas, gdy będzie to pierwsze doręczenie (doręczenie skargi lub wniosku), jak i kolejne doręczenia w toku postępowania.

2. Aby doręczenie zastępcze, dokonane przez zagranicznego operatora pocztowego na rzecz adresata przesyłki sądowej mającego siedzibę lub miejsce zamieszkania w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej, mogło zostać uznane za skuteczne, musi spełniać standardy przewidziane dla tego typu doręczeń dokonywanych na terytorium Polski (art. 73 w zw. z art. 299 § 1 p.p.s.a.) (postanowienie NSA z 13 września 2017 r., I FZ 150/17, CBOSA).