Czerniak Dominika, Doręczanie decyzji procesowych organów postępowania przygotowawczego

Doręczanie decyzji procesowych organów postępowania przygotowawczego

Organy procesowe wyrażają w toku postępowania karnego swoją wolę w formie oświadczeń woli o charakterze imperatywnym. Nie wszystkie oświadczenia tego rodzaju wiążą w podobny sposób. Pośród oświadczeń imperatywnych wyróżniamy bowiem decyzje procesowe i polecenia. Pierwsze z nich rozstrzygają kwestie prawne i wiążą uczestników procesu, a także inne organy i instytucje. Polecenia natomiast wiążą jedynie adresata, do którego są kierowane.

Wśród decyzji procesowych wyróżniamy orzeczenia oraz zarządzenia. Orzeczenia z kolei podzielić można na wyroki i postanowienia.

Wyroki wydawane są w polskim porządku prawnym jedynie przez sądy, a ich waga i znaczenie potwierdzone zostały poprzez umocowanie w Konstytucji RP (art. 174). W wyroku rozstrzyga się, co do zasady, o odpowiedzialności karnej, jednakże w tej formie mogą być rozstrzygane również inne kwestie, np. niedopuszczalność postępowania karnego (wyrok umarzający postępowanie), odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie oraz niesłuszne stosowanie środków przymusu (art. 554 § 2 k.p.k.), utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia (art. 437 k.p.k.) oraz inne.

Postanowienia wydawane są w procesie karnym, jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku (art. 93 § 1 k.p.k.), ani też nie przewiduje formy zarządzenia (art. 93 § 2 k.p.k.). Postanowienia wydawane są przez prokuratora w postępowaniu przygotowawczym (oraz przez inne organy postępowania przygotowawczego, chociaż niektóre postanowienia zastrzeżone są do wyłącznej kompetencji prokuratora) oraz przez sąd w postępowaniu sądowym, ale także niekiedy w postępowaniu przygotowawczym (np. postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania z art. 250 § 1 k.p.k.). Na podstawie przepisów k.p.k., które weszły w życie z dniem 1 lipca 2015 r. w wypadkach określonych w ustawie postanowienia wydaje także referendarz sądowy (art. 93a § 1 k.p.k.).

Zarządzenia wydawane są w kwestiach, w których nie wymaga się wydania postanowienia i dotyczą zwykle spraw o charakterze porządkowym (np. zarządzenie przerwy w rozprawie - art. 401 § 1 k.p.k.), ale niekiedy dotyczą również ważniejszych kwestii (np. odmowa przyjęcia środka odwoławczego - art. 429 § 1 k.p.k.). Zarządzenia wydawane są przez prezesa sądu, przewodniczącego wydziału, przewodniczącego składu orzekającego, upoważnionego sędziego, a w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora albo inny uprawniony organ. Na podstawie przepisów k.p.k., które weszły w życie z dniem 1 lipca 2015 r. w wypadkach określonych w ustawie zarządzenia wydaje także referendarz sądowy (art. 93a § 1 k.p.k.).

W postępowaniu przygotowawczym decyzje procesowe zapadają w formie postanowień i zarządzeń.

Organem wydającym postanowienia i zarządzenia jest przede wszystkim prokurator, a także inne uprawnione do tego organy. Są to organy, które pod nadzorem prokuratora prowadzą postępowanie przygotowawcze, a więc Policja, a także inne organy, którym przysługują uprawnienia Policji wskazane w art. 312 k.p.k. oraz w przepisach szczególnych.

Zaskarżalność postanowienia lub zarządzenia wydanego w postępowaniu determinuje sposób, w jaki uprawniony podmiot zostanie poinformowany o treści wydanej decyzji. Zaskarżalność postanowień wydawanych w postępowaniu przygotowawczym kształtuje się na zasadach ogólnych, co oznacza, że zażalenie przysługuje na:

1. postanowienia zamykające drogę do wydania wyroku (chyba, że ustawa stanowi inaczej), np. postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego;

2. postanowienia w przedmiocie środka zabezpieczającego;

3. inne postanowienia przewidziane w ustawie, np. postanowienie o zawieszeniu postępowania przygotowawczego (art. 22 § 2 k.p.k.).

W przedmiocie środka zabezpieczającego orzeka sąd, tak więc w zasadzie postanowienia wydawane w postępowaniu przygotowawczym przez prokuratora lub tym bardziej inne organy prowadzące postępowanie przygotowawcze nie będą tych kwestii dotyczyły.

Z kolei zarządzenia są zaskarżalne w wypadkach przewidzianych w ustawie, a odbywa się to na zasadach przewidzianych dla postanowień.

W zależności od tego, czy decyzja procesowa jest zaskarżalna, kodeks postępowania karnego różnicuje sposób, w jaki strona lub inny uprawniony podmiot zostanie powiadomiony o treści wydanego postanowienia lub zarządzenia. Zasadą jest, że postanowienie albo zarządzenie, od którego przysługuje środek odwoławczy, doręcza się podmiotom uprawnionym do wniesienia tego środka (art. 100 § 4 k.p.k. zdanie pierwsze) a o treści innych postanowień i zarządzeń należy strony powiadomić (art. 100 § 5 k.p.k.). Warto podkreślić, że w postępowaniu przygotowawczym grono osób, którym przysługuje zażalenie jest szersze niż w postępowaniu sądowym i obejmuje nie tylko strony (zob. art. 302 § 1 i 2 k.p.k.).