Dauter Bogusław, Dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania osoby, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym

Dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w charakterze uczestnika postępowania, w sprawie dotyczącej interesów prawnych innych osób

Zasadą wynikającą z p.p.s.a. jest udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym jego stron (czyli zgodnie z art. 32 p.p.s.a. skarżącego i organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi). Jednocześnie w postępowaniu przed sądem administracyjnym może wziąć udział osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego (art. 33 § 2 p.p.s.a.). O dopuszczenie do udziału w postępowaniu w charakterze uczestnika może przede wszystkim ubiegać się osoba, która została pominięta w postępowaniu administracyjnym jako strona, mimo że postępowanie dotyczyło jej interesu prawnego lub obowiązku. O dopuszczeniu takiej osoby do postępowania sądowoadministracyjnego rozstrzyga, po rozpoznaniu jej wniosku, sąd. Udział osoby legitymującej się interesem prawnym jest możliwy zarówno w postępowaniu przed WSA, jak i NSA. Procedura przedstawia dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania osoby, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, na podstawie pisemnego wniosku takiej osoby, w postępowaniach wszczętych po dniu 14 sierpnia 2015 r.

1. Przepis art. 33 p.p.s.a. tworzy odrębną kategorię podmiotów postępowania, różną od stron (zob. art. 32 p.p.s.a.), których określa mianem uczestników. W ramach kategorii uczestników można wyróżnić: uczestników na prawach strony oraz innych (pozostałych) uczestników (zob. odpowiednio art. 33 § 1, § 1a, § 1b oraz § 2 p.p.s.a.).

2. Uczestnikami na prawach strony są osoby, które: - brały udział w postępowaniu administracyjnym; - nie wniosły skargi; - ich interesu prawnego dotyczy wynik postępowania sądowoadministracyjnego. Ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2015 r. poz. 658) dokonała zmian w przepisach dotyczących uczestników postępowania. Prawodawca mając na uwadze ekonomikę postępowania sądowego uznał między innymi, że tam gdzie ze względu na znaczną liczbę stron postępowania przepisy szczególne zezwalają na zawiadamianie ich przez organ administracji publicznej w trybie publicznego obwieszczenia lub publicznego ogłoszenia (uregulowanym w art. 49 k.p.a.), osoba niebędąca skarżącą, która brała udział w takim postępowaniu przed organem, w celu przystąpienia do postępowania sądowego, powinna zakomunikować w tym zakresie swoją wolę sądowi (zob. art. 33 § 1a i 1b p.p.s.a.).

3. Do grupy innych uczestników postępowania, obok organizacji społecznych, można zaliczyć osoby, które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy ich interesu prawnego.

4. Obie grupy uczestników postępowania dysponują takimi samymi prawami procesowymi (art. 12 p.p.s.a.; zob. J.P Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 103).

5. Osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego, może zgłosić swój udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym (art. 33 § 2 in principio p.p.s.a.). Dotyczy to przede wszystkim osoby, która została pominięta w postępowaniu administracyjnym jako strona, mimo że postępowanie dotyczyło jej interesu prawnego lub obowiązku, i albo nie chciała złożyć wniosku o wznowienie postępowania administracyjnego (na podstawie art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. czy art. 240 § 1 pkt 4 o.p.), albo bezskutecznie minął jej termin na wystąpienie z takim wnioskiem (zob. art. 148 k.p.a. czy art. 241 § 2 pkt 1 o.p) (por. J.P. Tarno, op. cit., s. 106).

6. Najważniejszą przesłanką dopuszczenia do udziału w sprawie osób, które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym jest interes prawny. Interesu prawnego nie należy utożsamiać z interesem faktycznym (szerzej na temat relacji pojęć „interes prawny” i „interes faktyczny” zob. B. Dauter, op. cit., s. 90-92). Interes prawny to taki, który znajduje oparcie w przepisach prawa. Innymi słowy interes prawny to taki, który został wzięty przez prawo pod ochronę polegającą na możliwości żądania od organu administracji podjęcia określonych czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcie zaistniałego zagrożenia (por. W. Jakimowicz, Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002, s. 130). Interes prawny, aby mógł zostać zaspokojony przez administrację, musi być własny, indywidualny, znajdujący swoją podstawę w przepisach prawa materialnego oraz potwierdzenie w okolicznościach faktycznych (por. J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2005, s. 224 i n.).

7. Przepisy nie określają wprost kiedy osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, może zgłosić swój udział w charakterze uczestnika postępowania. Przyjąć jednak należy, że osoba legitymująca się interesem prawnym z wnioskiem o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania może wystąpić dopóki dane postępowanie sądowoadministracyjne się toczy, tzn. po jego wszczęciu, aż do momentu jego prawomocnego zakończenia w drugiej instancji (por. J. Drachal, J. Jagielski, M. Cherka [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz (red. R. Hauser, M. Wierzbowski), Warszawa 2011, s. 188).

8. Wniosek o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania pochodzący od osoby, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym powinien mieć zasadniczo formę pisemną. Powinien zatem spełniać wymagania właściwe dla pisma procesowego, określone w art. 46–47 p.p.s.a. Powinien również zawierać argumentację co do tego, że wynik postępowania dotyczy interesu prawnego wnioskodawcy (osoby, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym). Nie jest to jednak brak formalny pisma, które podlega uzupełnieniu. Brak stosownej argumentacji w tym zakresie skutkuje oddaleniem wniosku (B. Dauter, op. cit., s. 94).

9. Wniosek o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania jako niewszczynający postępowania nie podlega opłacie sądowej (por. Obowiązek uiszczenia kosztów sądowych).

Pisma wpływające do sądu są przedstawiane przewodniczącemu wydziału, który wydaje zarządzenia co do sposobu ich załatwienia. Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2015 r. poz. 658) przewodniczący może powierzyć referendarzowi sądowemu czynności badania warunków formalnych pism, a zatem także wniosku o dopuszczenie do udziału w charakterze uczestnika postępowania.