Kidyba Andrzej, Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)
Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)
Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)
Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)
Procedura ma na celu objaśnienie zasad samodzielnego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez wspólników w razie bezczynności spółki.
Procedury prawne pokazane w formie interaktywnych schematów, dzięki którym sprawdzisz, jak krok po kroku przebiega postępowanie w danej sprawie.
Dowiedz się więcej o LEX Navigator.
Zamów bezpłatną prezentację zdalną , podczas której przedstawimy Ci to narzędzie.
Krok: bezczynność spółki w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych
Generalną podstawą do wystąpienia przez wspólnika z powództwem przeciwko osobie, która wyrządziła szkodę spółce jest bezczynność spółki w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych - przepis art. 295 k.s.h. ma bowiem zapobiegać sytuacji, w której organy spółki (a zatem i sama spółka) pozostają bezczynne w obliczu wyrządzonej spółce szkody. Bezczynność właściwego organu spółki będzie często wynikiem osobistego zainteresowania jego członków tym, aby do wytoczenia powództwa nie doszło (na przykład: konkurencyjna spółka zawiązana przez członków rodziny prezesa zarządu spółki z o.o. wyrządza tej spółce z o.o. szkodę poprzez dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji; por. M. Barczak, Powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej spółce z o.o., Pr. Sp. 2006, nr 7–8, s. 17 i n.). Bezczynność spółki polegająca na niewytoczeniu powództwa zajdzie zarówno wówczas, gdy spółka zachowuje całkowitą bierność, jak i w sytuacji, gdy powzięto uchwałę o dochodzeniu roszczeń na drodze sądowej, a do wytoczenia powództwa jednak nie doszło (R. Pabis, Powództwo wspólnika o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, Prawo Spółek 2000, nr 12, s. 24 i n.).
Użyte w przepisie art. 295 k.s.h. sformułowanie „nie wytoczy powództwa” oznacza, że organy spółki (zarząd, rada nadzorcza) ewentualnie pełnomocnik (por. art. 210 k.s.h.) nie wnieśli przeciwko osobie wyrządzającej szkodę pisma procesowego, którym jest pozew. Nie ma znaczenia, czy spółka w tym okresie dokonywała innych czynności procesowych (np. zawezwała do próby ugodowej). Jednocześnie przesłanka odwołująca się do wytoczenia powództwa ma charakter „formalny”. Dokładniej mówiąc, kluczową rolę dla zastosowania art. 295 k.s.h. odgrywa to, czy w ogóle spółka złożyła pozew przeciwko osobie zobowiązanej do naprawienia szkody w przepisanym terminie (patrz kolejny krok). Jeżeli więc spółka wniosła do sądu wadliwie sporządzony pozew, nie daje to wspólnikowi tytułu do wytoczenia powództwa (słusznie M. Barczak, ibidem).
Powództwo może być wytoczone przeciwko każdej osobie, która wyrządziła szkodę - może tu chodzić nie tylko o podmioty, które nie pozostają ze spółką w żadnej relacji (umownej, organizacyjnej), ale również w stosunku do np. członków zarządu, czy rady nadzorczej.
Każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody spółce. Działalność wspólnika jest działalnością na rzecz spółki, jednakże wspólnik występuje we własnym imieniu (A. Kidyba, Komentarz do art. 295 k.s.h., LEX/el. 2013; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2009, s. 929; por. też K. Bilewska, Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio), Warszawa 2008, s. 59 i n.).
Zgodnie z orzeczeniem SA w Katowicach z dnia 5 listopada 2009 r., V ACa 352/09, OSA 2011, z. 2, s. 22 i n.), w razie bezczynności spółki w dochodzeniu zwrotu bezpodstawnej wypłaty, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej w ten sposób spółce w trybie art. 295 § 1 k.s.h., w którym podlegać będzie badaniu kwestia bezprawności dokonanych wypłat, jak i bezczynności spółki w dochodzeniu ich zwrotu.
Krok: upływ roku od ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę spółce
Jeżeli upłynął roczny termin na wytoczenie powództwa i spółka w tym okresie nie wniosła do sądu pozwu przeciwko osobie zobowiązanej do naprawienia szkody - wspólnik uzyskuje legitymację do wytoczenia powództwa przeciwko tej osobie.
Termin ten liczy się od ujawnienia czynu niedozwolonego (szerzej K. Bilewska, Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio), Warszawa 2008, s. 84 i n.; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2009, s. 929 i n.). Nie ma więc dla znaczenia dla rozpoczęcia jego biegu:
1) moment dokonania czynu niedozwolonego,
2) moment ujawnienia się szkody.
Ujawnienie i dokonanie czynu niedozwolonego nie muszą zaistnieć w tym samym momencie. Przykładowo, członek zarządu mógł wyjawić tajemnicę przedsiębiorstwa konkurentom spółki, gdy tymczasem wiedzę o fakcie popełnienia czynu niedozwolonego (ujawnienie czynu) spółka powzięła później (na skutek powiadomienia przez osoby trzecie). Również szkoda spółki może pojawić się po popełnieniu i ujawnieniu czynu niedozwolonego (np. w momencie wejścia na rynek produktów opracowanych na podstawie bezprawnie przekazanych przez członka zarządu, poufnych informacji, co zmniejsza zyski spółki ze sprzedaży produktów).