Kidyba Andrzej, Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)

Procedury
Status:  Aktualna
Wersja od: 1 stycznia 2013 r.
Autorzy:

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio)

Procedura ma na celu objaśnienie zasad samodzielnego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przez wspólników w razie bezczynności spółki.

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej wspólników (Actio pro socio) pozwany pozwany złożenie wniosku o kaucję przy pierwszej czynności procesowej (w odpowiedzi na pozew złożony przez wspólnika) otrzymanie odpisu pozwu możliwość zaspokojenia się pozwanego z kaucji z pierwszeństwem przed wszystkimi wierzycielami powoda sąd sąd zasądzenie odszkodowania na rzecz spółki nadanie orzeczeniu klauzuli wykonalności i wszczęcie egzekucji czy powód złożył kaucję w terminie? wydanie postanowienia wzywającego powoda do złożenia kaucji odebranie wniosku o kaucję możliwe rozstrzygnięcia odrzucenie pozwu oddalenie powództwa brak możliwości uwzględnienia zarzutu przez sąd wysłanie odpisu pozwanemu czy pozwany podniósł zarzut dotyczący absolutorium lub zrzeczenia się roszczeń przez spółkę? odebranie pozwu wspólnik (powód) wspólnik (powód) powstanie obowiązku naprawienia szkody wytoczenie powództwa o naprawienie szkody zaistnienie warunków do wytoczenia powództwa przez wspólnika spółka spółka uzyskanie odszkodowania bezczynność spółki w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych upływ roku od ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę spółce utrata możliwości wytoczenia skutecznego wytoczenia powództwa o naprawienie szkody jeżeli egzekucja doprowadziła do uzyskania odszkodowania nie tak jeżeli powództwo było nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wierze lub dopuścił się rażącego niedbalstwa jeżeli termin roczny upłynął i wspólnik wniósł powództwo o naprawienie szkody tak nie

Krok: bezczynność spółki w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych

Generalną podstawą do wystąpienia przez wspólnika z powództwem przeciwko osobie, która wyrządziła szkodę spółce jest bezczynność spółki w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych - przepis art. 295 k.s.h. ma bowiem zapobiegać sytuacji, w której organy spółki (a zatem i sama spółka) pozostają bezczynne w obliczu wyrządzonej spółce szkody. Bezczynność właściwego organu spółki będzie często wynikiem osobistego zainteresowania jego członków tym, aby do wytoczenia powództwa nie doszło (na przykład: konkurencyjna spółka zawiązana przez członków rodziny prezesa zarządu spółki z o.o. wyrządza tej spółce z o.o. szkodę poprzez dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji; por. M. Barczak, Powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej spółce z o.o., Pr. Sp. 2006, nr 7–8, s. 17 i n.). Bezczynność spółki polegająca na niewytoczeniu powództwa zajdzie zarówno wówczas, gdy spółka zachowuje całkowitą bierność, jak i w sytuacji, gdy powzięto uchwałę o dochodzeniu roszczeń na drodze sądowej, a do wytoczenia powództwa jednak nie doszło (R. Pabis, Powództwo wspólnika o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, Prawo Spółek 2000, nr 12, s. 24 i n.).

Użyte w przepisie art. 295 k.s.h. sformułowanie „nie wytoczy powództwa” oznacza, że organy spółki (zarząd, rada nadzorcza) ewentualnie pełnomocnik (por. art. 210 k.s.h.) nie wnieśli przeciwko osobie wyrządzającej szkodę pisma procesowego, którym jest pozew. Nie ma znaczenia, czy spółka w tym okresie dokonywała innych czynności procesowych (np. zawezwała do próby ugodowej). Jednocześnie przesłanka odwołująca się do wytoczenia powództwa ma charakter „formalny”. Dokładniej mówiąc, kluczową rolę dla zastosowania art. 295 k.s.h. odgrywa to, czy w ogóle spółka złożyła pozew przeciwko osobie zobowiązanej do naprawienia szkody w przepisanym terminie (patrz kolejny krok). Jeżeli więc spółka wniosła do sądu wadliwie sporządzony pozew, nie daje to wspólnikowi tytułu do wytoczenia powództwa (słusznie M. Barczak, ibidem).

Powództwo może być wytoczone przeciwko każdej osobie, która wyrządziła szkodę - może tu chodzić nie tylko o podmioty, które nie pozostają ze spółką w żadnej relacji (umownej, organizacyjnej), ale również w stosunku do np. członków zarządu, czy rady nadzorczej.

Każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody spółce. Działalność wspólnika jest działalnością na rzecz spółki, jednakże wspólnik występuje we własnym imieniu (A. Kidyba, Komentarz do art. 295 k.s.h., LEX/el. 2013; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2009, s. 929; por. też K. Bilewska, Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio), Warszawa 2008, s. 59 i n.).

Zgodnie z orzeczeniem SA w Katowicach z dnia 5 listopada 2009 r., V ACa 352/09, OSA 2011, z. 2, s. 22 i n.), w razie bezczynności spółki w dochodzeniu zwrotu bezpodstawnej wypłaty, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej w ten sposób spółce w trybie art. 295 § 1 k.s.h., w którym podlegać będzie badaniu kwestia bezprawności dokonanych wypłat, jak i bezczynności spółki w dochodzeniu ich zwrotu.

Krok: upływ roku od ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę spółce

Jeżeli upłynął roczny termin na wytoczenie powództwa i spółka w tym okresie nie wniosła do sądu pozwu przeciwko osobie zobowiązanej do naprawienia szkody - wspólnik uzyskuje legitymację do wytoczenia powództwa przeciwko tej osobie.

Termin ten liczy się od ujawnienia czynu niedozwolonego (szerzej K. Bilewska, Dochodzenie roszczeń spółki kapitałowej przez jej wspólników (actio pro socio), Warszawa 2008, s. 84 i n.; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2009, s. 929 i n.). Nie ma więc dla znaczenia dla rozpoczęcia jego biegu:

1) moment dokonania czynu niedozwolonego,

2) moment ujawnienia się szkody.

Ujawnienie i dokonanie czynu niedozwolonego nie muszą zaistnieć w tym samym momencie. Przykładowo, członek zarządu mógł wyjawić tajemnicę przedsiębiorstwa konkurentom spółki, gdy tymczasem wiedzę o fakcie popełnienia czynu niedozwolonego (ujawnienie czynu) spółka powzięła później (na skutek powiadomienia przez osoby trzecie). Również szkoda spółki może pojawić się po popełnieniu i ujawnieniu czynu niedozwolonego (np. w momencie wejścia na rynek produktów opracowanych na podstawie bezprawnie przekazanych przez członka zarządu, poufnych informacji, co zmniejsza zyski spółki ze sprzedaży produktów).