Kidyba Andrzej, Dematerializacja akcji-spółka komandytowo - akcyjna - czynności przymusowego procesu

Dematerializacja akcji – spółka komandytowo-akcyjna- czynności przymusowego procesu

Celem opracowania jest omówienie czynności składających się na przymusowy i złożony proces dematerializacji akcji w spółce komandytowo-akcyjnej. Wyodrębniono elementy jakie składają się na procedurę dematerializacji akcji oraz zwrócono szczególną uwagę na poszczególne obowiązki, które powinny być wykonane w tym procesie, zarówno przez samą spółkę, jak i akcjonariuszy.

Ustawodawca dopuścił dwa sposoby (ściślej tryby) dematerializacji akcji: Pierwszy w rejestrze akcjonariuszy; dotyczy on omawianych spółek komandytowo-akcyjnych oraz drugi w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Ten drugi jest inną możliwością (ściślej alternatywą) dla spółek komandytowo-akcyjnych.

Należy zaznaczyć, że w Polsce w 2020 r. funkcjonowało w obrocie gospodarczym 552 tysiące spółek handlowych, w tym 84 tysiące handlowych spółek osobowych. Tymczasem spółek komandytowo-akcyjnych w 2020 roku, w obrocie prawnym było 3455, szerzej por. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2020, Warszawa 2021, s. 14, 27, 118 i nast.

Obligatoryjna i powszechna procedura dematerializacji akcji odnosi się także, do tytułów uczestnictwa, tj. akcji w spółce komandytowo-akcyjnej. Zgodnie z dyspozycją art. 126 § 1 pkt 2 k.s.h. w zakresie prezentowanego zagadnienia dematerializacji akcji w spółkach komandytowo – akcyjnych należy zastosować odpowiednio przepisy o spółce akcyjnej. W praktyce należy to rozumieć w ten sposób, że proces dematerializacji akcji w spółce komandytowo-akcyjnej będzie przeprowadzany w oparciu o reguły właściwe dla spółek akcyjnych (por. art. 126 § 1 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 328^1-15 k.s.h.).

Prawodawca od dnia 1 stycznia 2020 r. wprowadził duże zmiany w zakresie stanu prawnego mające wpływ na funkcjonowanie spółek komandytowo – akcyjnych. Od tej daty zaczęła obowiązywać nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych (ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks Spółek Handlowych oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2019 r., poz. 1798, ze zm. z Dz. U. z 2020 r., poz. 875), która wprowadziła szeroki pakiet zmian obejmujący wskazane powyżej typy spółek handlowych. Jedną z głównych zmian jest dematerializacja wszystkich akcji. Należy zaznaczyć, że ma ona charakter przymusowy i powszechny. W rezultacie takiej decyzji ustawodawcy z obrotu gospodarczego w 2021 roku zostaną wycofane wszystkie akcje w formie dokumentu. Zgodnie z art. 328 § 1 k.s.h. akcje nie mają formy dokumentu (por. art. 328 § 1 k.s.h. w brzmieniu ustawy z dnia 30.08.2019 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1798, ze zm. z Dz. U. z 2020 r., poz. 875), która wchodzi w życie 01.03.2021 r. Przepisy o akcjach stosuje się odpowiednio do warrantów subskrypcyjnych, świadectw użytkowych, świadectw założycielskich i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki (por. art. 328 § 2 k.s.h.).

Jak już wspomniano, instytucja prawna jaką jest dematerializacji akcji weszła w życie 01.03.2021 r.(por. art. 23 zdanie wprowadzające nowelizacji - zmienione przez art. 43 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 14 maja 2020 r. (tzw. tarcza 3.0) o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 z dniem 16 maja 2020 r. - wskazuje, że ustawa wchodzi w życie z dniem 1 marca 2021 r. Dz. U. 2020, poz. 875). Procedura dematerializacji akcji obejmuje swym zakresem, w szczególności, art. 328^1-15 k.s.h.

Przymusowy i złożony proces dematerializacji akcji obejmuje kilka czynności, które dotyczą także spółki komandytowo-akcyjnej, w szczególności należą do nich:

1. obowiązek założenia strony internetowej przez spółkę;

2. wybór podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy albo depozyt przez walne zgromadzenie akcjonariuszy w postaci uchwały (por. art. 328¹ § 5 k.s.h. i art. 328¹¹ k.s.h.);

3. niezwłoczne zawarcie umowy z podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy (por. art. 328² § 1 k.s.h.), który na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005, nr 183, poz. 1538, ze zm. z Dz. U. 2021, poz. 328; 355 dalej jako u.o.i.f.) jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (tryb nr 1 rejestracyjny);

albo

w przypadku gdy walne zgromadzenie akcjonariuszy w myśl art. 328¹¹ k.s.h. podjęło uchwałę, w której zdecydowało o zarejestrowaniu akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi to wówczas spółka zawiera niezwłocznie umowę o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (tryb nr 2 depozytowy). Należy podkreślić, że jak stanowi art. 328¹² k.s.h. akcje tej samej spółki nie mogą być zarejestrowane równocześnie w rejestrze akcjonariuszy i depozycie papierów wartościowych.

4. wezwanie spółki skierowane do akcjonariuszy (maksymalnie pięciokrotne) do złożenia papierowych dokumentów akcji w spółce;

5. przyjęcie papierowych dokumentów akcji od akcjonariuszy przez spółkę;

6. przekazanie papierowych dokumentów akcji do podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy albo depozyt (por. art. 328⁴ k.s.h.);

Należy zaznaczyć, że z dniem 1 marca 2021 r. następuje utrata mocy obowiązującej, tj. prawnej księgi akcyjnej (por. art. 328³ k.s.h.).

Dodatkowo, rejestr akcjonariuszy jest jawny (por. art. 328⁵ k.s.h.) podobnie jak depozyt.

Obowiązek rejestracji obejmuje zarówno akcje nowej emisji, a także wszystkie do tej chwili wyemitowane akcje spółek komandytowo-akcyjnych do tego momentu niezdematerializowane, czyli wydane w formie papierowego dokumentu.

Założeniem przeprowadzonej przez ustawodawcę reformy w relacji do dematerializacji akcji w praktyce gospodarczej jest zastąpienie materialnej, ściślej papierowej postaci papierów wartościowych zapisem w systemie teleinformatycznym. Skutkiem prawnym takiej zmiany stanu prawnego jest zakaz emisji i wydawania akcji w formie dokumentu oraz rzeczywiste usunięcie takiej formy prawnej akcji z obrotu prawnego. W to miejsce został wprowadzony obowiązek ujawniania, (ściślej rejestrowania) akcji (i innych dokumentów) w rejestrze akcjonariuszy albo w depozycie papierów wartościowych prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (por. art. 328¹ k.s.h., art. 328¹² k.s.h.). W praktyce oznacza to, że spółki komandytowo-akcyjne będą zobowiązane do prowadzenia elektronicznych rejestrów akcjonariuszy albo depozytów.

Kierunek wprowadzonych reform doprowadził do włączenia tytułów uczestnictwa w spółce komandytowo – akcyjnej, tj. akcji do zaplanowanej uprzednio przez prawodawcę cyfryzacji obrotu gospodarczego. Warto zauważyć, że wspomniana cyfryzacja została już zrealizowana w 2019 r. w odniesieniu do również przymusowej i powszechnej dematerializacji obligacji.

Warto wspomnieć również o pozytywnych aspektach wprowadzonej do obrotu prawnego instytucji dematerializacji akcji. Po pierwsze, ogranicza ona do minimum skutki utraty dokumentów akcji, a także zdecydowanie ułatwia wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy. Również wskutek utworzenia i funkcjonowania elektronicznego rejestru akcjonariuszy albo elektronicznego depozytu papierów wartościowych szybciej można ustalić krąg podmiotowy aktualnych akcjonariuszy.

Każdy podmiot zobowiązany do dematerializacji akcji także spółka komandytowo-akcyjna ma przede wszystkim założyć własną stronę internetową (jeżeli jeszcze jej nie ma). Adres strony internetowej spółka jest zobowiązana ujawnić w rejestrze przedsiębiorców. Strona internetowa nowo założona będzie przeznaczona do komunikacji z akcjonariuszami albo na istniejącej stronie spółki należy wyodrębnić takie miejsce. Będzie ono służyło do zamieszczania ogłoszeń pochodzących od spółki. Podstawowe informacje i dokumenty jakie należy zamieścić na stronie internetowej spółki w zakładce dla akcjonariuszy obejmują, w szczególności takie dane jak:

1. firma spółki, jej siedziba i adres;

2. oznaczenie sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki oraz numer pod którym spółka jest wpisana do rejestru;

3. numer identyfikacji podatkowej (NIP);

4. wysokość kapitału zakładowego, a dla spółki, której umowę zawarto przy wykorzystaniu wzorca umowy, do czasu pokrycia kapitału zakładowego, także informację, że wymagane wkłady na kapitał zakładowy nie zostały wniesione,

5. sprawozdania finansowe,

6. opinie biegłych rewidentów,

7. udostępnione w formie skanów podjęte uchwały,

także wszystkie ogłoszenia, które należałoby ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz Krajowym Rejestrze Sądowym, m. in. datę planowanego walnego zgromadzenia akcjonariuszy wraz ze szczegółowym porządkiem obrad, jak również projekty uchwał, a zatem także informacje związane z dematerializacją akcji.

Warto zauważyć, że w praktyce na stronie internetowej spółki będą musiały obowiązkowo zostać zamieszczone wezwania akcjonariuszy do złożenia papierowych dokumentów akcji lub innych papierów wartościowych podlegających dematerializacji.

Należy podkreślić, że obowiązek zgłoszenia strony internetowej do Krajowego Rejestru Sądowego powinien nastąpić najpóźniej w terminie 7 dni od jej utworzenia albo od wejścia w życie obowiązku jej prowadzenia, tj. od dnia 1 stycznia 2020 r.

Strona internetowa jest miejscem przeznaczonym do upublicznienia przez spółkę wszystkich ogłoszeń wymaganych przez prawo lub statut. Można tu wskazać wszelkie wpisy w Krajowym Rejestrze Sądowym, a także zmiany odnoszące się do kapitału zakładowego, czy też inne ogłoszenia, m. in. związane z przekształceniami. Niezamieszczenie ogłoszenia o walnym zgromadzeniu akcjonariuszy na stronie internetowej albo niedochowanie warunków formalnych może łączyć się z wystąpieniem przesłanki do zaskarżenia podjętej uchwały na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (por. art. 422 k.s.h i art. 425 k.s.h.).