Kremens Karolina, Dane osobopoznawcze dotyczące oskarżonego

Dane osobopoznawcze dotyczące oskarżonego

Ustawa wymaga, aby w toku postępowania karnego uzyskać tzw. dane osobopoznawcze dotyczące oskarżonego. Ustalenie tych informacji jest niezbędne ze względu na stosowane w postępowaniu przepisy prawa karnego materialnego (dotyczące wymiaru kary) oraz procesowego (dotyczące stosowania środków przymusu).

Informacje te bezwzględnie należy ustalić w celu skierowania do sądu skargi wszczynającej postępowanie sądowe (np. aktu oskarżenia), ale także powinny zostać ustalone zawsze, gdy postępowanie zostaje zakończone na etapie postępowania przygotowawczego. Świadczy o tym szerokie rozumienie pojęcia oskarżony użytego w art. 213 k.p.k. w kontekście art. 71 § 3 k.p.k., który nakazuje stosować przepisy dotyczące oskarżonego także do podejrzanego. Fakt ten potwierdza także Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, który w § 165 ust. 1 wskazuje, że dane o podejrzanym wskazane w art. 213 § 1–2a k.p.k., należy ustalić niezwłocznie po wydaniu w stosunku do niego postanowienia o przedstawieniu zarzutów, albo po postawieniu mu zarzutu bez wydania takiego postanowienia, w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego (w trybie art. 308 § 2 albo 325g k.p.k.). Ten sam przepis wskazuje ponadto, że w przypadku rozstrzygania kwestii zastosowania środka zapobiegawczego, ustalenie danych, o których mowa w art. 213 § 1 k.p.k. powinno nastąpić przed podjęciem decyzji w tym przedmiocie. Zgodnie z § 165 ust. 2 Regulaminu, uzyskane dane należy aktualizować co 6 miesięcy.

Za ustalenie danych osobopoznawczych odpowiada organ prowadzący postępowanie. W głównej mierze będą to organy postępowania przygotowawczego, tj. prokurator albo Policja lub inny organ do prowadzenia tego postępowania uprawniony (zob. art. 298 § 1, art. 312, 325a § 1 k.p.k.). W toku postępowania sądowego odpowiedzialnym za ustalenie danych jest sąd. Pomimo tego, iż prokurator kierując do sądu akt oskarżenia powinien zawrzeć w nim wszystkie dane wskazane w art. 213 k.p.k., może się okazać, że należy je w postępowaniu sądowym doprecyzować, albowiem np. uległy przedawnieniu ze względu na długotrwały okres zawieszenia postępowania po wniesieniu aktu oskarżenia.

Zakres podstawowych danych osobopoznawczych dotyczących oskarżonego i podlegających ustaleniu w postępowaniu określa art. 213 § 1 k.p.k. i należą do nich:

– tożsamość,

– numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności PESEL a w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL - numer i nazwę dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz nazwę organu, który wydał dokument,

– wiek,

– stosunki rodzinne i majątkowe,

– wykształcenie,

– zawód,

– źródła dochodu,

– dane o karalności.

Ustalenie powyższych danych jest obligatoryjne w każdym postępowaniu. Dotyczy to w szczególności także zebrania danych o karalności oskarżonego, albowiem ustawodawca nie założył domniemania niekaralności oskarżonego, lecz rozciągnął obowiązek dochodzenia do prawdziwych ustaleń faktycznych również w tej sferze (zob. wyrok SN z dnia 10 sierpnia 2004 r., III KK 150/04, LEX nr 137721).

W miarę możliwości należy ustalić także numer telefonu oraz adres poczty elektronicznej umożliwiające kontaktowanie się z oskarżonym oraz jego numer identyfikacji podatkowej (NIP).

Poza powyższymi danymi w niektórych przypadkach należy ustalać dalsze szczególne informacje w zależności od indywidualnej sytuacji oskarżonego, o czym dalej.

Jeżeli w chwili popełnienia czynu lub w czasie postępowania oskarżony jest lub był funkcjonariuszem publicznym, ustawa wymaga zebrania dodatkowych danych od organu zobowiązanego do ich ustalenia (art. 213 § 1 k.p.k. zdanie drugie).

Definicję funkcjonariusza publicznego zawiera art. 115 § 13 k.k. Do grupy tej należą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;

2) poseł, senator, radny;

2a) poseł do Parlamentu Europejskiego;

3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy;

4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych;

5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe;

6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej;

7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej;

8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie;

9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.