Stefański Ryszard A., Czynności niepowtarzalne

Czynności niepowtarzalne

Niepowtarzalne są czynności, których w przyszłości nie będzie można w ogóle przeprowadzić, np. z powodu utraty źródła dowodowego, lub ponowne ich przeprowadzenie będzie bezcelowe z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności karnej podejrzanego i z tego powodu ustawa przewiduje szczególny sposób ich przeprowadzenia (art. 316 k.p.k.).

Kryterium niepowtarzalności czynności procesowej, oceniane z pozycji ex ante, odniesiono wyłącznie do rozprawy głównej, przyjmując, że czynność niepowtarzalna stanowi swoistą antycypację rozprawy głównej i z tego względu przeprowadzenie jej powinno odbyć się z szerokim udziałem podmiotów uprawnionych. Ocena możliwości powtórzenia czynności na rozprawie jest dokonywana przed przystąpieniem do tej czynności, a ocena ex post mija się z celem.

Czynnościami niepowtarzalnymi są:

– oględziny miejsca przestępstwa lub osoby (art. 207 § 1 k.p.k.), oględziny i otwarcie zwłok (art. 209 § 1 k.p.k.) oraz wyjęcie zwłok z grobu (art. 210 k.p.k.);

– eksperyment procesowy, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów (art. 211 k.p.k.), zwłaszcza wtedy, gdy przy ich pomocy utrwala się lub ujawnia ślady i dowody o charakterze zanikowym;

– przeszukanie pomieszczeń i innych miejsc lub osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów (art. 219 k.p.k.);

– przesłuchanie świadka in articulo mortis lub osoby cierpiącej na chorobę mogącą wywołać patologiczne zmiany w jej psychice albo osoby wyjeżdżającej na stałe lub na dłuższy czas za granicę;

– okazanie rzeczy lub osoby (art. 173 § 1 k.p.k.), a także konfrontacja (art. 172 k.p.k.);

– pobranie próby krwi i wydzielin organizmu (art. 74 § 2 pkt 2 k.p.k.).

Niektóre z tych czynności mają jednocześnie charakter niecierpiących zwłoki i będą podejmowane w ramach postępowania w niezbędnym zakresie (art. 308 § 1 k.p.k.).

Zakładana niemożność przeprowadzenia danej czynności na rozprawie może wynikać z obawy przed utratą źródła dowodowego lub takich jego przekształceń, np. z powodu upływu czasu, że ponowne przeprowadzenie czynności dowodowych stanie się w przyszłości niemożliwe lub bezcelowe. Nieprzeprowadzenie tej czynności na obecnym etapie postępowania, może w dalszym jego toku doprowadzić do sytuacji, w której dokonanie tej czynności będzie bezprzedmiotowe.

Jeśli organ procesowy uzna, że czynność, która ma być przeprowadzona, jest niepowtarzalna, musi dopuścić osoby uprawnione do udziału w tej czynności z urzędu, nie jest potrzebny wniosek tej osoby. Za obowiązkiem uczynienia tego z urzędu przemawia zwrot: „należy [...] dopuścić do udziału w czynności”.