Krajnik Szymon, Badanie występowania przesłanek do wydania wyroku nakazowego

Badanie występowania przesłanek do wydania wyroku nakazowego

Przepisy k.p.k. normują dwie grupy przesłanek trybu nakazowego: pozytywne, które muszą wystąpić łączne, aby możliwe było wydanie wyroku nakazowego i negatywne, z których wystąpienie choćby jednej uniemożliwia rozstrzygnięcie sprawy w tym trybie.

W doktrynie podkreśla się, że negatywne przesłanki do rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym wynikają ze zredukowanego charakteru tego trybu, w którym ograniczone zostały możliwości realizacji prawa do obrony oskarżonego. Z tego względu, w wypadku wystąpienia co najmniej jednej z sytuacji, określonych w art. 501 k.p.k., w której prawo do obrony doznaje kolejnych ograniczeń, konieczne jest odstąpienie od rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym.

Szczególną, bo niewymienioną w art. 501 k.p.k. negatywną przesłanką do rozpoznania sprawy w trybie nakazowym jest sformułowanie w akcie oskarżenia wniosku o skazanie bez rozprawy (art. 335 k.p.k.), co obliguje prezesa sądu do skierowania sprawy na posiedzenie w celu rozpoznania wniosku (art. 339 § 1 pkt 3 k.p.k.) Dopiero wówczas, gdy sąd nie uwzględni wniosku o skazanie bez rozprawy możliwe będzie rozważenie przez prezesa sądu skierowania sprawy na posiedzenie (art. 339 § 3 pkt 7 k.p.k.) w celu wydania wyroku nakazowego (zob. J. Grajewski, Komentarz aktualizowany do art. 501 Kodeksu postępowania karnego, teza 7, Lex Omega 2013).

Trzeba także zauważyć, że przepisów o postępowaniu nakazowym nie stosuje się w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych (art. 646 k.p.k.).

Sąd na posiedzeniu orzeka co do zasady w składzie jednoosobowym (art. 30 § 1 k.p.k.).

Na posiedzenie nie wzywa się ani nie zawiadamia się o nim stron (art. 500 § 4 k.p.k.).

Uznać należy, że sąd nie może dopuścić do udziału w postępowaniu stron nawet, jeżeli się stawią (tak: C.P. Kłak, Postępowanie nakazowe w polskim procesie karnym a ochrona praw człowieka, Warszawa 2008, s. 206-219; R.A. Stefański, Postępowanie nakazowe w znowelizowanym Kodeksie postępowania karnego, teza 4, Prok. i Pr. 2003, nr 7–8, poz. 12–25; odmiennie: P. Hofmański, S. Zabłocki, Akcja 54. Wydanie wyroku nakazowego [w:] Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, teza 3, Zakamycze 2006; A. Szczotka, Postępowania zredukowane a konwencyjny standard rzetelnego procesu karnego, teza 1, NKPK 209, nr 24, poz. 185–198).

Sprawy z oskarżenia prywatnego nie mogą być rozpoznawane w trybie nakazowym ze względu na fakt, że brak jest w nich postępowania przygotowawczego, które pozwoliłoby na zebranie dowodów w sprawie, prowadzących do wniosku, iż okoliczności czynu i zawinienie oskarżonego nie budzą wątpliwości. W tym zakresie niewystarczające są czynności przeprowadzone przez Policję w trybie określonym w art. 488 k.p.k.

Przesłanka ta nie dotyczy wypadku, kiedy postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego zostanie wszczęte przez prokuratora (art. 60 § 1 k.k.), albowiem wówczas, tj. od momentu jego ingerencji, sprawa toczy się z oskarżenia publicznego (zob. J. Grajewski, Komentarz aktualizowany do art. 501 Kodeksu postępowania karnego, teza 4, Lex Omega 2013; A. Pawłowska, Przesłanki wydania wyroku nakazowego (wybrane uwagi), Prok. i Pr. 2004, nr 5, poz. 82–96, teza 4). Nie można natomiast wydać nakazu karnego, gdy prokurator jedynie przyłączył się do toczącego się już postępowania prywatnoskargowego, albowiem brak jest wówczas dowodów zebranych w postępowaniu przygotowawczym (R.A. Stefański, Komentarz do art. 501 Kodeksu postępowania karnego, teza 3 in fine i cyt. tam literatura, Lex Omega 2013).