Dauter Bogusław, Badanie wymogów formalnych skargi na przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego

Badanie wymogów formalnych skargi na przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego

Stosownie do art. 15 § 1 pkt 5) p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw. Do tych odrębnych ustaw zalicza się w szczególności ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.), dalej s.n.p.s. Na mocy wskazanych regulacji NSA został powołany do rozpoznawania tzw. skarg na przewlekłość postępowania.

Unormowania zawarte w ostatniej z ww. ustaw stanowią konkretyzację art. 45 ust. 1 Konstytucji, który stwierdza, że każdemu obywatelowi przysługuje prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a także art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który gwarantuje prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Uprawnienie do uzyskania rozstrzygnięcia sprawy „bez nieuzasadnionej zwłoki” („w rozsądnym terminie”) jest więc jednym z aspektów prawa do sądu (M. Romańska [w:] T. Woś (red.), Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2012, s. 194; postanowienie TK z 30 października 2006 r., S 3/06, OTK ZU 2006, nr 9A, poz. 146)

Ustawa o s.n.p.s. zapewnia w krajowym porządku prawnym ochronę przed naruszeniami art. 6 Konwencji, polegającymi na przewlekłym prowadzeniu postępowania sądowego, a jej przepisy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji (art. 1 ust. 3 s.n.p.s.). Potrzeba uchwalenia tej ustawy wynikła z konieczności implementacji wyroku ETPCz z dnia 26 października 2000 r. w sprawie Kudła v. Polska, skarga nr 30210/96 (por. W. Ryms, Skarga na przewlekłość postępowania przed sądami administracyjnymi, ZNSA 2010, nr 5-6, s. 375). Przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. prawo polskie nie znało środka prawnego o charakterze prewencyjnym, zgłaszanego na drodze sądowej, który miałby gwarantować stronie możliwość podniesienia zarzutu, że w konkretnym przypadku doszło do naruszenia jej prawa do sądu realizowanego w trwającym postępowaniu przez dopuszczenie do nieuzasadnionej zwłoki w tymże postępowaniu. Jedynym środkiem, z jakiego strona w takim przypadku mogła skorzystać, była skarga składana w trybie przepisów działu VIII k.p.a. do organów administracji w strukturze wymiaru sprawiedliwości. Środek ten w ww. sprawie Kudła v. Polska został uznany przez ETPCz za niewystarczający do zagwarantowania stronom możliwości ochrony przed ww. naruszeniami art. 6 Konwencji. Skarga na przewlekłość jest zatem środkiem ochrony prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, w rozumieniu art. 13 Konwencji (K. Gonera, Przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych, Przegląd Sądowy 2005, nr 11–12, s. 8–11). Jej celem jest przeciwdziałanie przewlekłości postępowania (postanowienie SN z 12 maja 2005 r., III SPP 76/05, OSNP 2005, nr 21, poz. 345).

Postępowanie w sprawie ze skargi na przewlekłość jest jednoinstancyjne; nie przewidziano środka odwoławczego od orzeczeń wydawanych w tym trybie, co z uwagi na jego cel i wpadkowy charakter nie budzi wątpliwości o charakterze konstytucyjno-prawnym (postanowienie SN z 1 kwietnia 2005 r., SPK 19/05, OSNKW 2005, nr 7–8, poz. 67). W szczególności przedmiot skargi na przewlekłość postępowania nie korzysta z konstytucyjnej gwarancji rozpoznania przez sąd w postępowaniu dwuinstancyjnym (uchwała SN z 23 marca 2006 r., III SPZP 3/05, OSNP 2006, nr 21–22, poz. 341; wyrok TK z 14 października 2010 r., K 17/07, OTK-A 2010, nr 8, poz. 75).

Niniejsza procedura przedstawia etap badania warunków formalnych skargi na przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego, tj. etap przygotowania sprawy w tym przedmiocie do rozpoznania co do istoty.

1. W przypadku, gdy skarga na przewlekłość postępowania dotyczy postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym, skargę składa się za pośrednictwem tego sądu. Gdy natomiast dotyczy ona postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, skargę składa się bezpośrednio do NSA (art. 5 ust. 2 s.n.p.s.).

2. W razie wniesienia skargi na przewlekłość postępowania przed WSA bezpośrednio do NSA, Sąd ten prześle skargę do sądu wojewódzkiego, przed którym toczy się postępowanie, celem nadania biegu skardze (W. Ryms, jw., s. 377).

1. Złożenie skargi na przewlekłość postępowania do WSA traktowane jest podobnie jak wniesienie zażalenia. Sąd, do którego skarga została złożona, dołącza skargę do akt sprawy, w której toczy się postępowanie, odnotowuje wniesienie skargi w repertorium, w którym sprawa jest wpisana, a następnie przedstawia niezwłocznie skargę wraz z aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu - art. 7 s.n.p.s. (W. Ryms, jw., s. 376).

2. Przekazanie skargi oraz akt sprawy powinno nastąpić niezwłocznie, tj. tak szybko, jak to jest możliwe, przy uwzględnieniu okoliczności sprawy. Przykładowo, nie narusza obowiązku określonego w art. 7 s.n.p.s. zwłoka wiążąca się z wydobyciem akt sprawy przekazanych w toku postępowania poza siedzibę sądu (np. w związku z toczącym się postępowaniem wpadkowym wraz z zażaleniem do NSA) - P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego i sądowego. Komentarz, Warszawa 2010, s. 87 i n.

3. Obowiązek wynikający z art. 7 s.n.p.s. nie powoduje zawieszenia postępowania sądowego i co do zasady oznacza obowiązek jego kontynuowania, chyba że niemożność kontynuowania postępowania wiązać się będzie z brakiem akt sprawy (tamże, s. 89 i n.).

4. Właściwy do rozpoznania skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania jest Naczelny Sąd Administracyjny niezależnie od tego, czy w zwłoce pozostaje WSA, czy NSA (art. 4 ust. 3 s.n.p.s.). Sąd rozpoznający skargę (NSA) jest w związku z powyższym również wyłącznie uprawniony do zbadania warunków formalnych złożonej skargi. Rola Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego sprowadza się zasadniczo do przyjęcia tego pisma i przekazania go wraz z aktami sprawy sądowi właściwemu (NSA), w myśl art. 7 s.n.p.s. (por. J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 70; zob. także postanowienie SN z dnia 31 marca 2005 r., IV KZ 9/05, OSP 2005, z. 11, poz. 134; odmiennie M. Zbrojewska, Glosa do postanowienia SN z dnia 31 marca 2005 r., IV KZ 9/05, OSP 2005, z. 11).