Kremens Karolina, Badanie psychologiczne lub lekarskie oskarżonego

Badanie psychologiczne lub lekarskie oskarżonego

Ustawa przewiduje możliwość poddania oskarżonego na etapie postępowania sądowego bądź podejrzanego na etapie postępowania przygotowawczego badaniu psychologicznemu, bądź badaniu lekarskiemu. Przesłanką przeprowadzenia takiego badania jest „potrzeba” jego przeprowadzenia.

Nie ulega wątpliwości, że art. 215 k.p.k. nie stanowi podstawy do badania stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, albowiem tę wskazują art. 202 k.p.k., co związane jest z koniecznością powołania dwóch biegłych psychiatrów dla wydania opinii w tym przedmiocie oraz art. 203 k.p.k. wymagający postanowienia sądu co do możliwości obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym.

Potrzeba badania oskarżonego może zachodzić natomiast wówczas, gdy w toku postępowania ujawnione zostaną okoliczności wskazujące na to, że stan zdrowia oskarżonego może mieć znaczenie dla przebiegu postępowania (np. konieczność zawieszenia postępowania - art. 22 k.p.k.) lub dokonywania ocen zachowania oskarżonego. W wyroku SN z dnia 19 lutego 1974 r. stwierdzono, że „w wyjątkowych wypadkach, na tle ujawnionych okoliczności zachowanie się oskarżonego, jego czyn i wyjaśnienia dotyczące tego czynu, a stanowiące w danej sprawie główny dowód, wyraźnie odbiegają od powszechnych reakcji ludzkich na podobne sytuacje, lecz nie są - według opinii biegłych psychiatrów - rezultatem choroby psychicznej, może zajść potrzeba zasięgnięcia opinii biegłego psychologa, jeżeli sąd uznał, że dla dokładnego zrozumienia osobowości oskarżonego, zwłaszcza kwestii sprzeczności lub niesprzeczności jego cech z charakterem zarzucanego czynu, nie wystarcza znajomość psychologii w zakresie dostępnym dla niespecjalistów w tej dziedzinie (III KR 376/73, OSNKW 1974, nr 6, poz. 116). Za słuszne należy uznać także stanowisko Sądu Najwyższego, że „rekonstrukcja procesu motywacyjnego zachodzącego w psychice konkretnego sprawcy określonego czynu musi z natury rzeczy opierać się przede wszystkim na analizie jego osobowości, a więc cech charakteru, usposobienia, poziomu umysłowego, reakcji emocjonalnych, stosunku do otoczenia i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. Dopiero suma danych osobopoznawczych w zestawieniu z wszystkimi okolicznościami popełnionego czynu daje podstawę do prawidłowej jego oceny od strony podmiotowej” (wyrok SN z dnia 13 sierpnia 1974 r., IV KR 177/74, OSNKW 1974, nr 12, poz. 222).

Postanowienie o powołaniu biegłego celem przeprowadzenia badania oskarżonego wydaje sąd w postępowaniu sądowym i prokurator w postępowaniu przygotowawczym. Ustawa nie przewiduje możliwości wydania postanowienia w tym przedmiocie przez inne organy prowadzące postępowanie przygotowawcze. Jeżeli w toku prowadzonego postępowania przygotowawczego zajdzie jednak taka potrzeba, prowadzący to postępowanie może zwrócić się do prokuratora o wydanie takiego postanowienia. Również strony postępowania mogą składać wnioski w przedmiocie przeprowadzenia takiego dowodu (art. 167 k.p.k.).