Bełczącki Robert Marek, Badanie podstaw skierowania sprawy do postępowania odrębnego

Badanie podstaw skierowania sprawy do postępowania odrębnego

1. Ze względu na różnorodność spraw cywilnych podlegających rozpoznaniu w trybie procesowym kodeks postępowania cywilnego przewiduje postępowania odrębne w sprawach:

– małżeńskich (art. 425–452 k.p.c.),

– ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 453–458 k.p.c.),

– gospodarczych (art. 458¹–458¹³ k.p.c.),

– z zakresu prawa pracy (art. 459–476 i art. 477–477^7a k.p.c.),

– z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 459–476 i art. 477⁸–477¹⁶ k.p.c.),

– o naruszenie posiadania (art. 478–479 k.p.c.),

– z zakresu ochrony konkurencji oraz praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową (art. 479²⁸–479³⁵ k.p.c.),

– z zakresu regulacji energetyki (art. 479⁴⁶–479⁵⁶ k.p.c.),

– z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty (art. 479⁵⁷–479⁶⁷ k.p.c.),

– z zakresu regulacji transportu kolejowego (art. 479⁶⁸–479⁷⁸ k.p.c.),

– z zakresu regulacji rynku wodno-kanalizacyjnego (art. 479⁷⁹–479⁸⁸ k.p.c.),

– własności intelektualnej (art. 479⁸⁹–479¹²⁹ k.p.c.),

– w postępowaniu nakazowym (art. 480¹–480⁴ i art. 484¹–497 k.p.c.),

– w postępowaniu upominawczym (art. 480¹–480⁴ i art. 497¹–505 k.p.c.),

– w postępowaniu uproszczonym (art. 505¹–505¹⁴ k.p.c.),

– w europejskim postępowaniu nakazowym (art. 505¹⁵–505²⁰ k.p.c.),

– w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń (art. 505²¹–505^27a k.p.c.),

– w elektronicznym postępowaniu upominawczym (art. 505²⁸–505³⁹ k.p.c.).

2. Zgodnie z art. 201 § 1 k.p.c. przewodniczący powinien zbadać, czy w sprawie znajdują zastosowanie przepisy o postępowaniach odrębnych i w takim wypadku skierować sprawę do właściwego postępowania odrębnego. W praktyce dokonuje tego przewodniczący wydziału sądu, do którego wpłynęło pismo wszczynające postępowanie i gdzie orzeka referent, któremu przydzielona została sprawa.

1. Prawidłowa kwalifikacja sprawy z punktu widzenia przepisów o postępowaniach odrębnych uwzględniać musi nie tylko treść żądania, ale także okoliczności przytoczone w jego uzasadnieniu. O konieczności zastosowania przepisów o niektórych postępowaniach odrębnych decyduje bowiem dopiero treść przytoczonego w pozwie stosunku prawnego łączącego strony, z którego wywodzone jest dochodzone roszczenie. Sytuacja taka występuje m.in. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy, gospodarczych czy w postępowaniu uproszczonym (por. art. 505¹ k.p.c.).

2. Przepisy o postępowaniach odrębnych stosuje się co do zasady niezależnie od woli stron. Jedynie w przypadku postępowania nakazowego zastosowanie przepisów o tym postępowaniu uzależnione jest od zgłoszenia w pozwie stosownego wniosku (art. 484¹ k.p.c.). Podobnie powód, używając stosownego formularza, może zdecydować o wszczęciu europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń (por. art. 4 rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE L 199 z 31.07.2007, s. 1)) albo europejskiego postępowania nakazowego (por. art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z 30.12.2006, s. 1)).

3. W przypadku gdy sprawa kwalifikuje się do więcej niż jednego postępowania odrębnego, a przepis szczególny nie przewiduje pierwszeństwa jednego z nich (por. art. 505¹⁵ § 2 k.p.c., art. 505²¹ § 2 k.p.c., art. 505²⁹ § 1 k.p.c.), sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów każdego ze zbiegających się postępowań.

4. Skierowanie sprawy do postępowania odrębnego następuje w drodze zarządzenia, które nie jest zaskarżalne (por. uchwała SN z dnia 22 lipca 1994 r., III CZP 87/94, OSNC 1995, nr 1, poz. 5, LEX nr 4102; uchwała 7 sędziów SN z dnia 14 marca 1989 r., III PZP 45/88, OSNCP 1989, nr 11, poz. 167, LEX nr 3493).

5. W przypadku gdy w danym sądzie sprawy zakwalifikowane do danego postępowania odrębnego rozpoznawane są w innym wydziale niż ten, do którego wniesiony został pozew, przewodniczący wydaje zarządzenie o jego przekazaniu wydziałowi właściwemu (por. § 78 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1141).

6. Zakwalifikowanie sprawy do określonego postanowienia odrębnego może powodować konieczność jej przekazania innemu sądowi, właściwemu do jej rozpoznania. Sytuacja taka występuje m.in. wówczas, gdy sprawa wszczęta przez powoda jako cywilna zostanie zakwalifikowana przez przewodniczącego jako sprawa z zakresu prawa pracy albo jako sprawa gospodarcza, a sprawy tego rodzaju z obszaru właściwości danego sądu zostały przekazane do rozpoznania innemu sądowi w drodze stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości (por. art. 20 pkt 2 i 3 p.u.s.p.). Wówczas przewodniczący w celu przekazania sprawy sądowi właściwemu powinien skierować sprawę na posiedzenie niejawne, nawet bez wzywania strony do usunięcia braków formalnych pozwu, chyba że bez usunięcia takich braków prawidłowe przekazanie sprawy nie będzie możliwe (por. § 162 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1141).

7. Niemniej należy pamiętać, że według art. 458(7) § 2 k.p.c. przekazanie sprawy gospodarczej może nastąpić w terminie miesiąca od dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego, a sprawę gospodarczą, której nie przekazano sądowi gospodarczemu ze względu na upływ tego terminu, rozpoznaje się z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Podobnie w myśl art. 458(7) § 1 k.p.c. sąd gospodarczy, który stwierdzi, że sprawa nie jest sprawą gospodarczą, może z tego powodu przekazać ją sądowi właściwemu w terminie miesiąca od dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego.