Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającego wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Procedury
Status:  Aktualna
Wersja od: 28 września 2023 r.
Autorzy:

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającego wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającego wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającego wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Uchylenie poprzednio obowiązującego art. 1302 § 3 k.p.c., który obligował sąd do odrzucenia bez wezwania o uiszczenie opłaty m.in. zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, podlegającego opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, oznacza, że w obecnym stanie prawnym przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia brakującej opłaty od zażalenia także w przypadku, gdy nienależycie opłacone zażalenie zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3-4, poz. 38, LEX nr 578243). Stan prawny w tym zakresie nie uległ zmianie z dniem 7 listopada 2019 r. Znamienne, że w ustawie z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469) zabrakło projektowanej regulacji art. 1302a § 1 i 3 k.p.c., według której nieopłacony należycie środek zaskarżenia pochodzący od adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, podlegać miał odrzuceniu bez wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jeżeli podlegał opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, a w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia można byłoby uiścić brakującą opłatę albo brakującą część opłaty, uiszczając jednocześnie opłatę dodatkową równą opłacie należnej od odrzuconego środka zaskarżenia, i wówczas środek zaskarżenia wywołałby skutek od daty pierwotnego wniesienia (por. druk sejm. nr 3137, VIII kadencja).

Powyższe nie oznacza jednak, że wezwanie do uiszczenia brakującej opłaty nastąpi w każdym wypadku, gdy zażalenie wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika nie zostało należycie opłacone. W przypadku gdy w zażaleniu takim zawarty został wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od zażalenia, który został następnie prawomocnie oddalony (choćby częściowo; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, OSNC-ZD 2013, nr 3, poz. 47, LEX nr 1133795; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 r., III CZP 56/12, OSNC 2013, nr 6, poz. 70, LEX nr 1230029) bieg terminu do uiszczenia należnej opłaty rozpoczyna się z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia odmawiającego zwolnienia, bez wezwania do uiszczenia brakującej opłaty (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CZ 36/12, niepubl., LEX nr 1170213; uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2017 r., III CZP 82/16, OSNC 2017, nr 7-8, poz. 75, LEX nr 2242266; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2022 r., III CZP 82/22, OSNC-ZD 2023, nr 2, poz. 18, LEX nr 3336804). Podobnie będzie w przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie złożony w terminie wyznaczonym do uiszczenia brakującej opłaty od zażalenia wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika (nie nastąpi kolejne wezwanie). W art. 112 ust. 3 zd. pierwsze u.k.s.c. przewidziano bowiem, że w przypadku, gdy pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, nie znajduje zastosowania art. 112 ust. 2 u.k.s.c., zgodnie z którym jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 k.p.c. Natomiast stosownie do art. 112 ust. 3 zd. drugie u.k.s.c. w przypadku pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma, a następnie został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Pojęcie zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawego lub rzecznika patentowego w rozumieniu art. 112 ust. 3 u.k.s.c. należy rozumieć ściśle. Przepisów tych nie stosuje się w przypadku zażalenia wniesionego osobiście przez stronę, która reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012 r., III CZP 92/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 87, LEX nr 1212748).

Należy również podkreślić, że przepisy te nie regulują sytuacji, gdy wniosek o zwolnienie zostanie zwrócony. Postulat ścisłej wykładni przepisów ustanawiających niekorzystne skutki względem strony nakazuje jednak przyjęcie, że w takim wypadku art. 112 ust. 3 u.k.s.c. nie znajduje zastosowania i przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia w wyznaczonym terminie brakującej opłaty od zażalenia wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 69/09, niepubl., LEX nr 276398; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2008 r., IV CZ 27/08, niepubl., LEX nr 646359; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III CZP 133/13, OSNC 2015, nr 1, poz. 14, LEX nr 1444959; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2017 r., III CZ 41/17, OSNC 2018, nr 10, poz. 100, LEX nr 2408297).

Od dnia 28 września 2023 r. podstawę prawną odrzucenia przez sąd drugiej instancji zażalenia, którego braków fiskalnych strona nie usunęła w wyznaczonym terminie, stanowi art. 397 § 11 k.p.c. (dotychczas był to art. 373 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c.). Natomiast podstawę prawną odrzucenia przez sąd drugiej instancji zażalenia nienależycie opłaconego, bez wezwania do uiszczenia brakującej opłaty, nadal stanowi art. 373 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c.

Powyższe reguły dotyczą także zaskarżania zażaleniem zarządzeń przewodniczącego (art. 398 k.p.c.).

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia zażalenia wniesionego przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającego wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej strona wnosząca zażalenie strona wnosząca zażalenie doręczenie wezwania - początek biegu wyznaczonego terminu do opłacenia zażalenia wniesienie w przepisanym terminie zażalenia na postanowienie odmawiające zwolnienia od opłaty - przerwanie biegu terminu do opłacenia zażalenia możliwe kroki ogłoszenie postanowienia - początek biegu tygodniowego terminu do opłacenia zażalenia doręczenie odpisu postanowienia - początek biegu tygodniowego terminu do opłacenia zażalenia uiszczenie opłaty sądowej od zażalenia w terminie możliwe kroki zaniechanie wniesienia zażalenia na postanowienie odmawiające zwolnienia od opłaty - bez wpływu na bieg terminu do opłacenia zażalenia zaniechanie uiszczenia opłaty sądowej od zażalenia w terminie sąd drugiej instancji przewodniczący skład orzekający sąd drugiej instancji przewodniczący skład orzekający skierowanie sprawy na posiedzenie niejawne bezskuteczny upływ terminu do uiszczenia opłaty sądowej od zażalenia skierowanie zażalenia do rozpoznania czy postanowienie odmawiające zwolnienia w całości albo w części wydane zostało na posiedzeniu niejawnym? zarządzenie nakazujące doręczenie odpisu postanowienia - bieg tygodniowego terminu do opłacenia zażalenia liczony od dnia doręczenia odpisu postanowienia brak zarządzenia - bieg tygodniowego terminu do opłacenia zażalenia liczony od dnia ogłoszenia postanowienia zarządzenie wzywające do uiszczenia brakującej opłaty sądowej od zażalenia w wyznaczonym terminie liczonym od doręczenia wezwania wynik postępowania w przedmiocie wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej od zażalenia czy strona została zwolniona od opłaty w całości? czy strona została zwolniona od opłaty w części? czy wniosek został oddalony? zwrot wniosku odrzucenie zażalenia czy ocena przewodniczącego jest trafna? tak nie tak nie tak nie tak nie tak nie

Krok: wynik postępowania w przedmiocie wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej od zażalenia

Krok: czy strona została zwolniona od opłaty w całości?

Zwolnienie w całości od obowiązku uiszczenia opłaty od zażalenia z mocy postanowienia sądu sprawia, że względy fiskalne nie stoją już na przeszkodzie nadaniu zażaleniu dalszego biegu.