Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania formalne

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania formalne

W myśl art. 397 § 1¹ k.p.c., kontrolując dopuszczalność zażalenia sąd drugiej instancji obowiązany jest sprawdzić m.in. czy wniesione zażalenie nie jest dotknięte brakami formalnymi, które uniemożliwiają nadanie mu prawidłowego biegu. Uchybienia z tym związane są, co do zasady, usuwalne. Na podstawie art. 397 § 1¹ oraz art. 130 § 1 k.p.c., który stosuje się odpowiednio w postępowaniu zażaleniowym na podstawie art. 391 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c., jeśli zażalenie dotknięte jest tego rodzaju brakami, przewodniczący wzywa skarżącego do ich usunięcia w wyznaczonym terminie, pod rygorem odrzucenia zażalenia. Ponieważ w art. 397 § 1¹ k.p.c. mowa jest o terminie wyznaczonym, a nie o terminie tygodniowym, tak jak w art. 130 § 1 k.p.c., przyjmuje się, że termin do usunięcia braków zażalenia jest terminem sądowym i może podlegać przedłużeniu (art. 166 w zw. z art. 164 k.p.c.). Zażalenie ulega odrzuceniu w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu, liczonego od dnia doręczenia wezwania. Od dnia 28 września 2023 r. podstawę prawną odrzucenia przez sąd drugiej instancji zażalenia, którego braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie stanowi art. 397 § 1¹ k.p.c. (dotychczas był to art. 373 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c.).

Od dnia 7 listopada 2019 r. wyłącznie sąd drugiej instancji uprawniony jest do dokonywania kontroli dopuszczalności zażalenia wniesionego na podstawie art. 394 § 1 k.p.c., gdy chodzi o wymagania formalne, a w konsekwencji do podejmowania czynności mających na celu usunięcie przez skarżącego braków zażalenia w tym zakresie. Sąd drugiej instancji nie może w tym celu przekazać akt sprawy sądowi pierwszej instancji. Powyższe reguły dotyczą także zaskarżania zażaleniem zarządzeń przewodniczącego (art. 398 k.p.c.).

Czynności związane z kontrolą dopuszczalności zażalenia przed sądem drugiej instancji wykonywane są przez przewodniczącego, za wyjątkiem odrzucenia zażalenia, co wymaga wydania postanowienia przez sąd. W myśl art. 373 § 2 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. czynności przewodniczącego związane z nadaniem biegu zażaleniu może wykonywać referendarz sądowy.

W myśl art. 394 § 3 k.p.c. zażalenie musi spełniać wymagania przewidziane dla pisma procesowego (por. art. 126, 126¹, 128 k.p.c.), jednak pamiętać należy o art. 466 k.p.c., który w sprawie z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych pozwala pracownikowi lub ubezpieczonemu, działającemu bez adwokata lub radcy prawnego, zgłosić we właściwym sądzie ustnie do protokołu treść środka odwoławczego (niemniej w myśl art. 505¹⁴ § 1 k.p.c. w postępowaniu uproszczonym w sprawach z zakresu prawa pracy art. 466 k.p.c. nie znajduje zastosowania).

Nieprawidłowe oznaczenie sądu, który ma rozpoznać zażalenie, nie uzasadnia jego odrzucenia. Jeśli zażalenie zostało prawidłowo wniesione do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie, ale sąd właściwy do rozpoznania zażalenia został błędnie wskazany przez skarżącego, to sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, powinien przedstawić zażalenie wraz z aktami sprawy sądowi właściwemu funkcjonalnie do rozpoznania zażalenia albo sądowi wskazanemu przez skarżącego, a ten sąd - po stwierdzeniu swojej niewłaściwości na podstawie art. 200 § 1⁴ w zw. z art. 391 § 1 i art. 397 § 3 k.p.c. - sądowi właściwemu (por. M. Romańska, Komentarz do art. 394 k.p.c. w: T. Zembrzuski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, Opublikowano: WKP 2020, Lex).

Sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do rozpoznania sądowi właściwemu w myśl art. 200 § 1⁴ w zw. z art. 391 § 1 i art. 397 § 3 k.p.c. (por. uchwała SN z 27.11.2020 r., III CZP 12/20, OSNC 2021/4, poz. 25, LEX nr 3088895; uchwała SN (7) z 15.05.2013 r., III CZP 91/12, OSNC 2013/10, poz. 112, LEX nr 1312974).

Oczywista niedokładność pisma procesowego spełniającego wymagania apelacji - środka odwoławczego przysługującego od objętego zaskarżeniem orzeczenia - polegająca na określeniu go "zażaleniem", nie stanowi przeszkody do nadania mu właściwego biegu, także wtedy, gdy zostało sporządzone przez zawodowego pełnomocnika (por. uchwała SN z dnia 24 maja 2017 r., III CZP 2/17, OSNC 2018, nr 2, poz. 16, LEX nr 2290558).