Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem pierwszej instancji - zażalenia na postanowienia związane z wyłączeniem sędziego

Badanie dopuszczalności zażalenia przed sądem pierwszej instancji - zażalenia na postanowienia związane z wyłączeniem sędziego

W postępowaniu zażaleniowym sąd pierwszej instancji w ramach postępowania międzyinstancyjnego powinien sprawdzić m.in. czy zaskarżenie danego orzeczenia jest w ogóle dopuszczalne oraz czy podmiot wnoszący zażalenie jest do tego uprawniony, a jeśli tak, to czy może on zaskarżyć postanowienie sądu albo zarządzenie przewodniczącego w takiej konfiguracji procesowej, jaka zaistniała w rozpoznawanej sprawie (kontrola dopuszczalności „z innych przyczyn” - art. 370 w zw. z art. 397 § 2 zd. pierwsze k.p.c.).

Czynności związane z kontrolą dopuszczalności zażalenia przed sądem pierwszej instancji wykonywane są przez przewodniczącego, za wyjątkiem odrzucenia zażalenia, co wymaga wydania postanowienia przez sąd.

W art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. przewidziane zostało zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o wyłączenie sędziego. Nie przewidziano natomiast zażalenia na postanowienie wyłączające sędziego ani na postanowienie odmawiające wyłączenia sędziego, który zawiadomił o zachodzących w jego ocenie podstawach swego wyłączenia z mocy ustawy. Zażalenie nie przysługuje także na postanowienie odrzucające niedopuszczalny wniosek o wyłączenie sędziego.

Zażalenie na podstawie art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. przysługuje na postanowienie oddalające wniosek o wyłączenie sędziego wydane przez sąd przełożony (por. art. 52 § 1 k.p.c.) nad sądem, przed którym sprawa toczy się w pierwszej instancji i który nie może wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów (por. uchwała SN z dnia 6 marca 1998 r., III CZP 70/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 132, LEX nr 32448).

Zażalenie przysługuje także na postanowienie oddalające wniosek o wyłączenie ławnika, którego należy uważać za sędziego w rozumieniu art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. Na zasadzie analogii za dopuszczalne należałoby uznać zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o wyłączenie referendarza sądowego. Należy jednak podkreślić, że rozpoznawanie zażalenia stanie się zbędne w przypadku skutecznego wniesienia skargi na orzeczenie referendarza wydane w postępowaniu wieczystoksięgowym lub rejestrowym albo sprzeciwu od wydanego przez referendarza nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym lub europejskim postępowaniu nakazowym. W takich przypadkach bowiem sprawa będzie rozpoznawana na nowo przez sąd i istnienie przyczyn uzasadniających wyłączenie referendarza jest bez znaczenia.

Zażalenie nie przysługuje na postanowienie oddalające wniosek o wyłączenie biegłego (por. postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 1982 r., IV CZ 58/82, OSNC 1982, nr 11-12, poz. 175; postanowienie SN z dnia 6 grudnia 1982 r., I CZ 116/82, OSNC 1983, nr 8, poz. 120), ani na zarządzenie prezesa sądu oddalające wniosek o wyłączenie komornika (por. uchwała SN z dnia 3 kwietnia 1987 r., III CZP 12/87, OSNC 1988, nr 6, poz. 80, LEX nr 3364).

Ponadto z braku stosownej podstawy prawnej nie jest dopuszczalne zażalenie na postanowienie odmawiające wyłączenia prokuratora od udziału w sprawie, wydawane przez prokuratora nadrzędnego po rozpoznaniu wniosku strony.