Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu - zażalenie na postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu

Badanie dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu - zażalenie na postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu

Na podstawie art. 394² § 2 w zw. z art. 397 § 2 zd. pierwsze k.p.c. w postępowaniu wszczętym zażaleniem na postanowienie sądu drugiej instancji do innego składu tego sądu znajduje odpowiednie zastosowanie art. 370 k.p.c., który nakazuje sprawdzenie m.in. czy podmiot wnoszący zażalenie jest do tego uprawniony, a jeśli tak, to czy może on zaskarżyć dane postanowienie w takiej konfiguracji procesowej, jaka zaistniała w sprawie (kontrola dopuszczalności „z innych przyczyn” - art. 370 w zw. z art. 397 § 2 zd. pierwsze i art. 394² § 2 k.p.c.). Należy podkreślić, że według art. 394² § 1 k.p.c. w każdym przypadku wyłączona została dopuszczalność zaskarżania postanowienia sądu drugiej instancji wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie, o którym mowa w tym przepisie.

W art. 394² § 1 k.p.c. przewidziane zostało zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji na postanowienie tego sądu w przedmiocie zwrotu kosztów procesu. Nie jest więc dopuszczalne zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych lub cofające takie zwolnienie, postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia biegłego lub należności świadka, postanowienie o obciążeniu kosztami sądowymi (w art. 394² § 1 k.p.c. chodzi bowiem o zwrot kosztów stronie przeciwnej) ani na zarządzenie przewodniczącego w sądzie drugiej instancji w przedmiocie wymiaru opłaty sądowej czy zwrotu opłaty sądowej lub zaliczki na wydatki.

W stanie prawnym obowiązującym przed dniem 3 maja 2012 r. funkcję zażalenia do innego składu sądu drugiej instancji na postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu spełniało zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Mimo odmiennej formuły przepisu art. 394¹ § 1 pkt 2 k.p.c. w poprzednim brzmieniu także na gruncie obecnie obowiązującego art. 394² § 1 k.p.c. należy przyjmować, że zaskarżeniu zażaleniem nie podlega rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji o kosztach procesu poniesionych przed sądem pierwszej instancji, a jedynie o tych kosztach, o których sąd drugiej instancji orzekł po raz pierwszy (por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 394² k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex).

Szczególna sytuacja powstaje w przypadku zaskarżenia orzeczenia sądu drugiej instancji skargą kasacyjną, a zawartego w nim postanowienia w przedmiocie zwrotu kosztów procesu - zażaleniem do innego składu sądu drugiej instancji. W rachubę wchodzi wówczas możliwość zawieszenia postępowania zażaleniowego na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 w zw. z art. 391 § 1, art. 397 § 2 zd. pierwsze i art. 394² § 2 k.p.c. Jeśli zaś wynikiem postępowania kasacyjnego będzie uchylenie orzeczenia sądu drugiej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania albo orzeczenie przez Sąd Najwyższy co do istoty sprawy, to ze względu na zasadę akcesoryjności rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu względem uchylonego orzeczenia sądu drugiej instancji zajdzie konieczność umorzenia postępowania zażaleniowego (por. T. Wiśniewski, Komentarz do art. 394² k.p.c. [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Lex).

Jako postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu kwalifikuje się przede wszystkim postanowienie zasądzające koszty procesu od strony przeciwnej.

Zażalenie na postanowienie zasądzające koszty procesu przysługuje także wtedy, gdy sąd uwzględnił tylko część żądanych kosztów i nie oddalił żądania w pozostałej części (por. uchwała SN z dnia 11 grudnia 1972 r., III PZP 14/72, OSNCP 1972, nr 12, poz. 215, LEX nr 1433; postanowienie SN z dnia 4 listopada 2010 r., IV CZ 82/10, OSNC 2011, nr 7–8, poz. 87, LEX nr 672687).