Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem pierwszej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego w związku z zażaleniem na odmowę zwolnienia od opłaty

Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem pierwszej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego w związku z zażaleniem na odmowę zwolnienia od opłaty

Uchylenie poprzednio obowiązującego art. 130² § 3 k.p.c., który obligował sąd do odrzucenia bez wezwania o uiszczenie opłaty m.in. apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, podlegającej opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, oznacza, że w obecnym stanie prawnym przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji także w przypadku, gdy nienależycie opłacona apelacja została wniesiona przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011/3–4/38).

Powyższe nie oznacza jednak, że wezwanie do uiszczenia brakującej opłaty nastąpi w każdym wypadku, gdy apelacja wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika nie została należycie opłacona. W przypadku gdy w apelacji takiej zawarty został wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji, który został następnie prawomocnie oddalony, (choćby częściowo; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, Lex nr 1133795) bieg terminu do uiszczenia należnej opłaty rozpoczyna się z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia odmawiającego zwolnienia, bez wezwania do uiszczenia brakującej opłaty (por. postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CZ 36/12, LEX nr 1170213). Podobnie będzie w przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie złożony w terminie wyznaczonym do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika (nie nastąpi kolejne wezwanie). W art. 112 ust. 3 zd. pierwsze u.k.s.c. przewidziano bowiem, że w przypadku, gdy pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, nie znajduje zastosowania art. 112 ust. 2 u.k.s.c., zgodnie z którym, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma, został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 k.p.c. Natomiast stosownie do art. 112 ust. 3 zd. drugie u.k.s.c., w przypadku pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma, a następnie został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Podobnie jest w przypadku wniesienia w przepisanym terminie zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji oddalające wniosek o zwolnienie od opłaty (art. 394 § 1 pkt 2 k.p.c.), uprzednio zawarty w apelacji albo zgłoszony w terminie wyznaczonym do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji. Wówczas zgodnie z art. 112 ust. 3 zd. trzecie u.k.s.c., termin do opłacenia apelacji biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia oddalającego zażalenie, a jeżeli postanowienie sądu drugiej instancji zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Nie zostały jednak uregulowane przypadki, gdy nastąpiło odrzucenie zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji odmawiające zwolnienia. W sytuacji, gdy przyczyną odrzucenia takiego zażalenia jest jego wniesienie po upływie przepisanego terminu, stosowanie art. 112 ust. 3 zd. trzecie jest wyłączone, gdyż, zgodnie z jego brzmieniem, dotyczy on jedynie przypadków wniesienia zażalenia w przepisanym terminie. Wówczas należy przyjąć, że tygodniowy termin do uiszczenia opłaty od apelacji upłynął zgodnie z regułą przewidzianą w art. 112 ust. 3 zd. drugim u.k.s.c. i nie pozostaje nic innego jak odrzucenie apelacji ze względu na jej nieopłacenie. Podobnie należy ocenić odrzucenie zażalenia z innej przyczyny, uznając, że niedopuszczalne zażalenie nie mogło przerwać biegu terminu określonego w art. 112 ust. 3 zd. drugim u.k.s.c.

Pojęcie apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawego lub rzecznika patentowego w rozumieniu art. 112 ust. 3 u.k.s.c. należy rozumieć ściśle. Przepisów tych nie stosuje się w przypadku apelacji wniesionej osobiście przez stronę, która reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika (por. uchwała SN z dnia 9 lutego 2012 r., III CZP 92/11, OSNC 2012/7-8/87, Lex nr 1212748)

Według art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469), w odniesieniu do apelacji wniesionych i nierozpoznanych przed dniem 7 listopada 2019 r., do których stosuje się art. 370 i 371 w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, zdezaktualizowane schematy będą miały zastosowanie.

Bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika po oddaleniu, choćby w części, zawartego w niej wniosku o zwolnienie od opłaty sądowej zależny jest od skutecznego wniesienia zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o zwolnienie.

W przypadku uwzględnienia zażalenia w całości, którego następstwem jest całkowite zwolnienia strony wnoszącej apelacji od obowiązku uiszczenia należnej opłaty sądowej względy fiskalne nie stoją już na przeszkodzie nadaniu apelacji dalszego biegu.