Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem pierwszej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającej wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem pierwszej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającej wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Uchylenie poprzednio obowiązującego art. 130² § 3 k.p.c., który obligował sąd do odrzucenia bez wezwania o uiszczenie opłaty m.in. apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, podlegającej opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, oznacza, że w obecnym stanie prawnym przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji także w przypadku, gdy nienależycie opłacona apelacja została wniesiona przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011/3–4/38).

Powyższe nie oznacza jednak, że wezwanie do uiszczenia brakującej opłaty nastąpi w każdym wypadku, gdy apelacja wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika nie została należycie opłacona. W przypadku gdy w apelacji takiej zawarty został wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji, który został następnie prawomocnie oddalony (choćby częściowo; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, Lex nr 1133795), bieg terminu do uiszczenia należnej opłaty rozpoczyna bieg z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia odmawiającego zwolnienia, bez wezwania do uiszczenia brakującej opłaty (por. postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CZ 36/12, LEX nr 1170213). Podobnie będzie w przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie złożony w terminie wyznaczonym do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika (nie nastąpi kolejne wezwanie). W art. 112 ust. 3 zd. pierwsze u.k.s.c. przewidziano bowiem, że w przypadku, gdy pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, nie znajduje zastosowania art. 112 ust. 2 u.k.s.c., zgodnie z którym, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma, został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 k.p.c. Natomiast stosownie do art. 112 ust. 3 zd. drugie u.k.s.c., w przypadku pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma, a następnie został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Pojęcie apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawego lub rzecznika patentowego w rozumieniu art. 112 ust. 3 u.k.s.c., należy rozumieć ściśle. Przepisów tych nie stosuje się w przypadku apelacji wniesionej osobiście przez stronę, która reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika (por. uchwała SN z dnia 9 lutego 2012 r., III CZP 92/11, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 87, LEX nr 1212748).

Należy również podkreślić, że przepisy te nie regulują sytuacji, gdy wniosek o zwolnienie zostanie zwrócony. Postulat ścisłej wykładni przepisów ustanawiających niekorzystne skutki względem strony nakazuje jednak przyjęcie, że w takim wypadku art. 112 ust. 3 u.k.s.c. nie znajduje zastosowania i przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia w wyznaczonym terminie brakującej opłaty od apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika (por. postanowienie SN z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 69/09, niepubl., LEX nr 276398; postanowienie SN z dnia 24 sierpnia 2008 r., IV CZ 27/08, niepubl., LEX nr 646359).

Według art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469), w odniesieniu do apelacji wniesionych i nierozpoznanych przed dniem 7 listopada 2019 r., do których stosuje się art. 370 i 371 w brzmieniu obowiązującym przed tym dniem, zdezaktualizowane schematy będą miały zastosowanie.

Zwolnienie w całości od obowiązku uiszczenia opłaty od apelacji z mocy postanowienia sądu sprawia, że względy fiskalne nie stoją już na przeszkodzie nadaniu apelacji dalszego biegu.