Przybysz Piotr, Badanie celowości żądania odszkodowania przez wierzyciela od dłużnika zajętej wierzytelności w związku z wyrządzeniem wierzycielowi szkody w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika zajętej wierzytelności ciążących na nim obowiązków

Badanie celowości żądania odszkodowania przez wierzyciela od dłużnika zajętej wierzytelności w związku z wyrządzeniem wierzycielowi szkody w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika zajętej wierzytelności ciążących na nim obowiązków

Dłużnikiem zajętej wierzytelności jest dłużnik zobowiązanego, jak również bank, pracodawca, podmiot prowadzący działalność maklerską, trasata oraz inne podmioty realizujące, na wezwanie organu egzekucyjnego, zajęcie wierzytelności lub innego prawa majątkowego zobowiązanego (art. 1a pkt 2 u.p.e.a.).

Dłużnik zajętej wierzytelności jest odpowiedzialny wobec wierzyciela za szkody wyrządzone wierzycielowi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przed dłużnika zajętej wierzytelności obowiązków związanych z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego wierzytelności lub prawa majątkowego. Dłużnik zajętej wierzytelności jest również odpowiedzialny za szkody wyrządzone wierzycielowi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przed dłużnika zajętej wierzytelności obowiązków związanych ze zbiegiem egzekucji, określonych w art. 69a § 1 u.p.e.a.

Pojęcie „niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków związanych z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego” należy rozumieć szeroko, jako:

a) niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;

b) spełnienie świadczenia zobowiązanemu, a nie organowi egzekucyjnemu;

c) naruszenie innych obowiązków ciążących na dłużniku zajętej wierzytelności, związanych z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego.

Odszkodowanie jest dochodzone na podstawie art. 415 i nast. kodeksu cywilnego.

Należy zwrócić uwagę na szczególne uprawnienia wierzyciela będącego równocześnie organem egzekucyjnym. Organ egzekucyjny w wyniku zajęcia wierzytelności jest uprawniony do wykonywania uprawnień zobowiązanego w zakresie niezbędnym do realizacji zajęcia. Tym samym jest on uprawniony nie tylko do przyjęcia świadczenia, ale również do podejmowania działań mających na celu spowodowanie należytego wykonania zobowiązania przez dłużnika zajętej wierzytelności. Z tego punktu widzenia jest dopuszczalne oparcie powództwa wierzyciela będącego równocześnie organem egzekucyjnym na przepisach kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 i nast. k.c.).

Z mocy art. 415 k.c. każdy, kto wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. Obowiązek ten ciąży także na dłużniku zajętej wierzytelności w stosunku do wierzyciela. Jeżeli zatem w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika zajętej wierzytelności ciążących na nim obowiązków związanych z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego wierzytelności lub prawa majątkowego dojdzie do powstania szkody u wierzyciela, to wierzyciel powinien rozważyć celowość wystąpienia do zobowiązanego z roszczeniem o odszkodowanie.

Wierzyciel, który poniósł szkodę w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika zajętej wierzytelności ciążących na nim obowiązków związanych z realizacją zajęcia egzekucyjnego lub zabezpieczającego wierzytelności lub prawa majątkowego, jak również obowiązków związanych ze zbiegiem egzekucji, określonych w art. 69a § 1 u.p.e.a., może dochodzić odszkodowania za wyrządzoną szkodę od tego podmiotu.

Artykuł 168c u.p.e.a. zawiera ogólne odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego, jednak w literaturze wskazuje się na potrzebę przyjęcia, że jest to odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności deliktowej, to jest do art. 415 i nast. k.c. (J. Parchomiuk, Odpowiedzialność odszkodowawcza w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym [w:] J. Niczyporuk, S. Fundowicz, J. Radwanowicz, System egzekucji administracyjnej, Warszawa 2004, s. 607).

Należy dopuścić możliwość wytoczenia przez wierzyciela będącego równocześnie organem egzekucyjnym powództwa o odszkodowanie na podstawie przepisów k.c. o odpowiedzialności kontraktowej. Organ egzekucyjny w wyniku zajęcia wierzytelności jest uprawniony do wykonywania uprawnień zobowiązanego w zakresie niezbędnym do realizacji zajęcia. Tym samym jest on uprawniony nie tylko do przyjęcia świadczenia, ale również do podejmowania działań mających na celu spowodowanie należytego wykonania zobowiązania przez dłużnika zajętej wierzytelności. Z tego punktu widzenia jest dopuszczalne oparcie powództwa wierzyciela będącego równocześnie organem egzekucyjnym na przepisach kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 i nast. k.c.).

Na podstawie ww. przepisów wierzyciel powinien dokonać oceny zasadności domagania się odszkodowania.

Przeprowadzenie kontroli prawidłowości realizacji zastosowanego środka egzekucyjnego u dłużnika zajętej wierzytelności lub zobowiązanego, jak również wydanie postanowienia określającego wysokość kwoty nieprzekazanej przez dłużnika zajętej wierzytelności (art. 71a § 9 u.p.e.a.), nie jest przesłanką dopuszczalności wystąpienia przez wierzyciela z roszczeniem o odszkodowanie od dłużnika zajętej wierzytelności. Wydanie takiego postanowienia może natomiast ułatwić wierzycielowi w toku postępowania przed sądem cywilnym wykazanie, że nie wykonał on lub nienależycie wykonał on ciążące na nim obowiązki związane z realizacją zastosowanego środka egzekucyjnego.

Nałożenie na dłużnika zajętej wierzytelności kary pieniężnej za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie nałożonych na niego obowiązków związanych z egzekucją lub zabezpieczeniem (art. 168e § 1 u.p.e.a.) również nie jest przesłanką dopuszczalności wystąpienia przez wierzyciela z roszczeniem o odszkodowanie od dłużnika zajętej wierzytelności.