Zwolnienie podatkowe tzw. transzy pracowniczej, umieszczonej w prospekcie emisyjnym sprzedaży akcji Banku Handlowego w Warszawie S.A.

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na interpelację nr 2581 w sprawie stwierdzenia zgodności z prawem informacji Ministra Skarbu Państwa o zwolnieniu podatkowym tzw. transzy pracowniczej, umieszczonej w prospekcie emisyjnym sprzedaży akcji Banku Handlowego w Warszawie S.A.

W odpowiedni na interpelację poselską Pana Posła Artura Zawiszy z dnia 20 kwietnia 2006 r. informuję, iż Minister Skarbu Państwa zwrócił się, stosownie do zakresu posiadanych kompetencji, do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zwolnienia podatkowego dotyczącego akcji tzw. transzy pracowniczej, umieszczonego w prospekcie emisyjnym sprzedaży akcji Banku Handlowego w Warszawie SA.

Z przekazanych przez Ministra Finansów wyjaśnień wynika, co następuje.

Wystąpieniem z dnia 24 czerwca 1999 r. Bank Handlowy zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o urzędową interpretację art. 52 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416, z późn. zm.) Powodem wystąpienia była, jak twierdził wnioskodawca, różna na terenie kraju praktyka urzędów skarbowych w kwestii opodatkowania dochodów ze sprzedaży akcji nabytych przez pracowników na warunkach preferencyjnych. W powołanym piśmie Bank przedstawił pogląd, iż nabycie akcji przez pracowników Banku odbyło się w ramach oferty publicznej, w konsekwencji czego dochód uzyskany z ich zbycia wolny jest od podatku dochodowego na podstawie art. 52 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Biorąc pod uwagę, iż wystąpienie miało charakter zapytania dotyczącego wyłącznie pracowników Banku Handlowego SA w Warszawie, Ministerstwo Finansów pismem z dnia 29 września 1999 r. nr PB5/RM-2120-0899/99 udzieliło bezpośredniej odpowiedzi Prezesowi Banku.

W piśmie tym Ministerstwo Finansów nie podzieliło poglądu Banku Handlowego i zgodnie ze swoją właściwością dokonało interpretacji art. 52 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten stanowił, iż zwalnia się od podatku dochodowego w okresie od dnia 1 stycznia 1993 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. dochody ze sprzedaży obligacji Skarbu Państwa wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1989 r. oraz obligacji wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1997 r. przez jednostki samorządu terytorialnego, a także akcji dopuszczonych do obrotu publicznego, nabytych na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym; zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli sprzedaż tych obligacji lub akcji jest przedmiotem działalności gospodarczej.

Ocena prawna dokonana została na podstawie obowiązującego w tym czasie stanu prawnego. Stwierdzono, że stosownie do przepisu art. 1 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (Dz. U. z 1994 r. Nr 58, poz. 239, z późn. zm.) nie jest publicznym obrotem papierami wartościowymi m.in. udostępnianie w procesie prywatyzacji przez Skarb Państwa akcji spółki pracownikom.

W efekcie dokonanej subsumpcji Ministerstwo Finansów zajęło stanowisko, że dochód uzyskany ze zbycia akcji nabytych przez pracowników Banku Handlowego SA w Warszawie nie korzysta ze zwolnienia, o którym mowa w art. 51 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Tak więc Ministerstwo Finansów, jak i organy podatkowe dokonywały tylko i wyłącznie wykładni prawa podatkowego. W przedmiotowej sprawie nie zachodzi bowiem podstawa do twierdzenia, że stanowisko Ministerstwa Finansów dotyczące przepisów prawa podatkowego stało w sprzeczności ze stanowiskami innych organów (Minister Skarbu Państwa, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd) wydanymi w sprawach dotyczących sposobu prywatyzacji Banku Handlowego. Są to odrębne zagadnienia. Nie ma prawnych wymogów konstytuowania stanów przez inne organy w przypadku interpretacji przepisu art. 52 pkt 1 lit. a ww. ustawy. Stąd też brak jest podstaw prawnych do nadania priorytetu przepisom innych gałęzi prawa w stosunku do prawa podatkowego.

Słuszność stanowiska Ministerstwa Finansów potwierdziło orzecznictwo sądów administracyjnych (m.in. w wyrokach: z dnia 13 grudnia 2001 r. sygn. akt. III SA 2037/00, z dnia 17 grudnia 2001 r. sygn. akt III SA 1022/00, z dnia 28 grudnia 2001 r. sygn. akt III SA 2204/00, z dnia 3 stycznia 2002 r. sygn. akt III SA 2259/00).

Mimo prezentowanego przez Ministerstwo Finansów stanowiska niektóre organy podatkowe, na indywidualne wystąpienia podatników, udzielały informacji, że wspomniane dochody są zwolnione z opodatkowania. Mając na uwadze przestrzeganie zasady demokratycznego państwa prawa i zasady zaufania obywateli do organów państwa, w przypadkach uzyskania przez podatnika błędnego stanowiska organów podatkowych Minister Finansów w piśmie z dnia 16 maja 2002 r. nr PB5/RM-033-152-62/02 wskazał możliwości wynikające z przepisów prawa pozwalające na zachowanie tych zasad.

Z uwagi na zapadłe w 2005 r. w sądach powszechnych wyroki przyznające odszkodowania odpowiadające wysokości odsetek za zwłokę z tytułu niezapłacenia podatku od dochodów uzyskanych ze sprzedaży akcji pracowniczych Banku Handlowego Minister Finansów, dokonując analizy tych wyroków, uznał, iż sytuacja, która powstała w zakresie opodatkowania dochodu uzyskanego ze zbycia akcji pracowniczych Banku Handlowego, może być kwalifikowana jako przypadek, w którym istnieje przesłanka interesu publicznego pozwalająca na pozytywne rozpatrzenie wniosków o umorzenie odsetek za zwłokę.

Zatem na podstawie art. 67a § 1 pkt 3 ustawy Ordynacja podatkowa właściwy organ podatkowy może, na wniosek podatnika, umorzyć odsetki za zwłokę w całości lub w części w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym. Powyższe odnosić należy nie tylko do tych spraw, w których wysokość zobowiązania została określona decyzją organu podatkowego, ale również do wykazywania dochodów do opodatkowania w korekcie zeznania podatkowego.

Przesłanki ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego uprawniają też organy podatkowe, na podstawie powołanego przepisu ustawy Ordynacja podatkowa, do umorzenia na wniosek podatnika nie tylko odsetek, ale również zaległości podatkowej w całości lub części. Przepis powyższy pozwala również na odraczanie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej.

Ponadto, z uwagi na sygnały o pojawiających się nieprawidłowościach w toku postępowań podatkowych w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego z tytułu opodatkowania dochodu uzyskanego przez pracowników Banku Handlowego, w dniu 20 grudnia 2005 r. skierowane zostało do dyrektorów izb skarbowych i naczelników urzędów skarbowych pismo nr SP1/1082a/033-196/3528/05/AR zwracające uwagę na bezwzględne przestrzeganie zasad prowadzenia postępowania podatkowego w oparciu o przepis ustawy Ordynacja podatkowa. Nawet postępowanie prowadzone pod presją czasu wymaga respektowania wszystkich uprawnień strony w toku tego postępowania i analizy całości materiału dowodowego. Niezachowanie tych procedur wzbudza nieufność do działań organów podatkowych.

W piśmie tym wskazano również na przepis art. 224 § 2 ustawy Ordynacja podatkowa, przewidujący możliwość wstrzymania wykonania decyzji w całości lub w części, z urzędu lub na wniosek strony, w przypadku uzasadnionym ważnym interesem strony lub interesem publicznym.

W opinii Ministra Finansów przesłanki interesu publicznego na tle niniejszej sprawy znalazły również wyraz we wcześniejszym piśmie skierowanym do dyrektorów izb skarbowych i naczelników urzędów skarbowych (pismo z dnia 13 grudnia 2005 r. nr SP1/1082/033-196/3528/05/AR). Przesłanki te zachowują aktualność również w zakresie stosowania instytucji wstrzymania wykonania decyzji.

Ze strony Ministra Skarbu Państwa pragnę poinformować, iż:

Minister Skarbu Państwa, dokonując prywatyzacji Banku Handlowego na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. wyrażającej zgodę na prywatyzację Banku Handlowego, zwrócił się do Komisji Papierów Wartościowych o wydanie decyzji administracyjnej dopuszczającej akcje Banku Handlowego do obrotu publicznego. Komisja Papierów Wartościowych udzielała zgody na dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu publicznego na podstawie art. 49 § 1 ówcześnie obowiązującej ustawy z dnia 22.03.1991 r. o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. KPW udzielała takiej zgody po uprzednim zapoznaniu się z wnioskiem wprowadzającego akcje do publicznego obrotu oraz po ocenie prawidłowości złożonych przez wprowadzającego dokumentów, w tym również prospektu emisyjnego. KPW, badając wniosek oraz prospekt emisyjny złożony przez wprowadzającego, badała przede wszystkim zgodność treści złożonych dokumentów z obowiązującym stanem prawnym. Zapisy w prospekcie emisyjnym Banku Handlowego nie budziły wątpliwości KPW, która zaakceptowała go w przedstawionym przez Ministra Skarbu Państwa brzmieniu. Minister Skarbu Państwa, wykonując uprawnienia z akcji będących własnością Skarbu Państwa, nie działał jako organ administracji państwowej, lecz jako właściciel i potencjalny zbywca, którego działania - tak jak pozostałych podmiotów wykonujących uprawnienia z akcji - mogą być oceniane jedynie jako działania akcjonariusza, nie zaś działania władcze Skarbu Państwa.

Minister Skarbu Państwa udzielił w prospekcie emisyjnym akcji Banku Handlowego informacji rzetelnych i prawdziwych. Informacja zawarta w pkt. 2-1.14 prospektu emisyjnego dotycząca opodatkowania dochodów z akcji polegała na zacytowaniu odpowiedniego przepisu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczącego zwolnienia dochodów osób fizycznych ze sprzedaży akcji dopuszczonych do publicznego obrotu. Minister Skarbu Państwa nie dokonywał interpretacji przepisu ustawy, a jedynie przytoczył go w brzmieniu obowiązującym. Informacja ta była więc zgodna z obowiązującym stanem prawnym, a ponadto prawdziwa, ponieważ akcje pracownicze Banku Handlowego znalazły się de facto w obrocie publicznym na mocy decyzji KPW.

Ponadto należy podkreślić, iż w prospekcie zawarte zostało zastrzeżenie, iż jego część mówiąca o opodatkowaniu dochodów z akcji przedstawia jedynie zasady ogólne opodatkowania dochodów z posiadanych akcji oraz obrotu nimi. A w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących opodatkowania dochodów z akcji w konkretnym przypadku należy skorzystać z konsultacji doradców podatkowych.

Tak więc zmiana interpretacji przepisów podatkowych, a może w ogóle jej przeprowadzenie przez organy podatkowe, doprowadziła do wniosku, że akcje pracownicze nie powinny się znaleźć w publicznym obrocie, a decyzja Komisji Papierów Wartościowych była decyzją bezprawną.

Sprzedaż akcji Banku Handlowego nie nastąpiła w "procesie prywatyzacji", o którym mowa w art. 1 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych z 1991 r. Przepis ten dotyczył innego przypadku "proponowania nabycia akcji", a mianowicie nabycia przez pracowników części akcji spółki powstałej w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego. Natomiast w przypadku Banku Handlowego, ze względu na fakt, iż bank ten nigdy nie był przedsiębiorstwem państwowym przekształcanym w procesie prywatyzacji w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa - od chwili utworzenia w 1870 r. zachował on status banku w formie spółki akcyjnej - ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych nie znalazła zastosowania.

W tym stanie prawnym pracownicy Banku Handlowego nie mieli roszczenia o nabycie akcji na zasadach preferencyjnych na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Tym samym zaoferowanie pracownikom określonej liczby akcji Banku Handlowego należących do Skarbu Państwa mogło nastąpić dopiero po dopuszczeniu tych akcji do obrotu publicznego, gdyż wyłączenie spod rygorów publicznego obrotu zawarte w art. 1 § 1 ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych nie miało zastosowania do pracowników banku, albowiem zbywanie akcji banku przez Skarb Państwa nie stanowiło "prywatyzacji" w rozumieniu przepisów prawa.

Ponadto, na skutek powstałych wątpliwości dotyczących zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 52 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochodu ze sprzedaży akcji nabytych przez pracowników Banku Handlowego, Zarząd Banku kilkakrotnie zwracał się do doradców prawnych o ocenę stanu prawnego w przedmiotowej sprawie. Ze sporządzonych opinii prawnych wynika, że zostały spełnione przesłanki art. 52 pkt 1 lit. a, uzasadniające zwolnienie dochodu uzyskanego przez pracowników Banku Handlowego ze sprzedaży akcji z podatku dochodowego.

Z powyższego wynika więc, że przepisy art. 52 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 1997 r. powinien mieć zastosowanie do dochodów uzyskanych ze zbycia akcji przez pracowników Banku Handlowego. Przepis ten stanowił, że zwalnia się od podatku dochodowego w okresie od dnia 1 stycznia 1993 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. dochody z sprzedaży akcji dopuszczonych do obrotu publicznego, nabytych na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym.

Z rozważań przedstawionych powyżej wynika, że akcje Banku Handlowego z "transzy pracowniczej" mogły być de facto dopuszczone do publicznego obrotu. W związku z powyższym zostaje więc spełniona hipoteza przepisu art. 52 pkt 1 lit. a, a więc dochody uzyskane ze sprzedaży akcji pracowniczych przez pracowników powinny zostać zwolnione z podatku dochodowego.

Na takim stanowisku stoi również Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, która stwierdza, że: "zawarte w prospekcie emisyjnym informacje na temat opodatkowania akcji nabywanych w"transzy pracowniczej" były prawdziwe, bowiem akcje zostały nabyte na zasadach wskazanych w art. 52 upodof", a ponadto, iż: "zasadnym wydaje się rozważenie odpowiedzialności z tytułu art. 417 K.c. Ministra Finansów. Zmiana stanowiska Ministerstwa Finansów w sposób oczywisty wpłynęła bowiem na sytuację prawną osób nabywających akcje Banku Handlowego w tzw. transzy pracowniczej."

Wydaje się, że na takim samym stanowisku stał również Minister Finansów, który na etapie przygotowań do prywatyzacji Banku Handlowego i sporządzania prospektu emisyjnego nie zgłaszał jakichkolwiek zastrzeżeń co do użytych w nim zapisów odnoszących się do objęcia ofertą publiczną akcji zbywanych w "transzy pracowniczej".

Z przedstawionej powyżej argumentacji wynika więc, że odpowiedzialności za bezprawne działanie nie można przypisać Skarbowi Państwa - Ministrowi Skarbu Państwa, który działać zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Ponad przedstawione powyżej pragnę poinformować, iż w związku z zaistniałą sytuacją formalno-prawną, skutkującą dla Skarbu Państwa szkodą w postaci wymiernych, znaczących kosztów prowadzonych postępowań, jak również biorąc pod uwagę aspekt społeczny towarzyszący tzw. sprawie "akcji pracowniczych Banku Handlowego w Warszawie SA", Minister Skarbu Państwa oraz Minister Finansów przy udziale przedstawicieli Prokuratorii Generalnej podjęli rozmowy w celu uzgodnienia jednolitego stanowiska w przedmiotowej sprawie.