ZG-4/MS/34/96 - Obrót euroobligacjami i obligacjami Brady'ego.

Polskie obligacje Brady'ego zostały wyemitowane w wykonaniu umów zawartych w dniu 14.09.1994 r. między Rzeczpospolitą Polską a bankami komercyjnymi, zrzeszonymi w Klubie Londyńskim, na podstawie zarządzenia nr 78 Ministra Finansów z dn. 26.10.1994 r. w sprawie emisji obligacji na realizację umów zawartych z bankami komercyjnymi, zrzeszonymi w Klubie Londyńskim, w sprawie redukcji i reorganizacji zadłużenia Polski. Są one nominowane w dolarach USA (§ 3 pkt 1 zarządzenia).

Emisja obligacji zagranicznej pożyczki państwowej nastąpiła na podstawie zarządzenia nr 43 Ministra Finansów z dn. 7.07.1995 r. (DUrz MF nr 11/95 poz. 41). W zarządzeniu tym Minister Finansów określił warunki emisji, termin emisji i wykupu oraz ograniczenia obrotu obligacjami. Zgodnie z § 1 pkt 3 ww. zarządzenia emisja obligacji nastąpiła w dn. 13.07.1995 r., natomiast termin ich wykupu przypadnie w dn. 13.07.2000 r. (§ 7 ust.2). Obligacje nominowane są w dolarach USA (§ 2 pkt 1 zarządzenia).

Zarówno obligacje Brady'ego, jak i polskie euroobligacje są wartościami dewizowymi w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy z dn. 2.12.1994 r. - Prawo dewizowe (DzU nr 136, poz. 703 z późn. zm.).

Ograniczenia obrotu wartościami dewizowymi, wymienione w Prawie dewizowym, z wyjątkami przewidzianymi w art. 3 pkt 3 ustawy, nie dotyczą banków, które objęte są uregulowaniami ustawy z dn. 31.01.1989 r. - Prawo bankowe (DzU z 1992 r., nr 72, poz. 359 z późn. zm.). Wszystkie inne podmioty, w przypadkach określonych w ustawie - Prawo dewizowe, w razie dokonywania czynności obrotu dewizowego, zobowiązane są do uzyskania zezwolenia dewizowego.

Zezwolenia dewizowego wymaga w szczególności nabywanie przez osoby krajowe papierów wartościowych wystawionych za granicą oraz kuponów od takich papierów (art. 9 ust. 1 pkt 7 ustawy). Postanowienie tego artykułu nakłada wymóg uzyskania zezwolenia dewizowego w przypadku, gdy przedmiotem nabycia są papiery wartościowe "wystawione za granicą". Sformułowanie to wydaje się być przeniesione z art. 921⁶ kodeksu cywilnego, posługującego się pojęciem "wystawionego papieru wartościowego". W przypadku obligacji nie mówi się o ich wystawieniu, lecz raczej o wyemitowaniu. Ani zarządzenie o emisji euroobligacji, ani zarządzenie o emisji obligacji Brady'ego nie precyzuje miejsca wyemitowania obligacji. Zarządzenie o emisji euroobligacji zostało wydane w wypełnieniu delegacji art. 4 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 1995 (DzU z 1995 r., nr 27, poz. 141). Artykuł ten upoważnił ministra finansów do emisji skarbowych papierów wartościowych "przeznaczonych na rynki zagraniczne". Podobne sformułowanie zawierała delegacja do wyemitowania obligacji Brady'ego (art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 7 ustawy budżetowej na rok 1994; DzU nr 52 z 1994 r., poz. 209). Intencją ustawodawcy było zatem wprowadzenie tych obligacji do obrotu poza granicami Rzeczypospolitej i objęcie tych obligacji innym reżimem prawnym niż obligacji Skarbu Państwa, nominowanych w złotych, wyemitowanych w Polsce. Ponadto, zgodnie z umowną teorią powstania papieru wartościowego, papier wartościowy zostaje wystawiony dopiero z momentem wyjścia dokumentu z rąk wystawcy, zgodnie z jego wolą, przy współdziałaniu odbiorcy (tzw. puszczenie go w obieg). Polskie euroobligacje, jak i obligacje Brady'ego, zostały puszczone w obieg za granicami Polski, przez co można rozumieć, że zostały wystawione poza granicami Polski. W związku z powyższym obrót tymi obligacjami podlega przepisowi art. 9 ust. 1 pkt 7 Prawa dewizowego i każdorazowe przeniesienie praw z tych dokumentów wymaga uzyskania indywidualnego zezwolenia dewizowego.

Należy zauważyć, że obowiązujące od dn. 1.02.1996 r. zarządzenie Ministra Finansów z dn. 19.01.1996 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych zawiera zezwolenie dopuszczające nabywanie obligacji emitowanych za granicą (§ 38 ust. 3 w zw. z § 20), jednakże ma ono zastosowanie wyłącznie do obligacji emitowanych przez osoby zagraniczne mające siedzibę w krajach będących członkiem OECD, co wyklucza jego stosowanie do nabywania obligacji emitowanych za granicą przez Skarb Państwa lub inne osoby krajowe.

Rozważania powyższe nie dotyczą banków, gdyż w zakresie obrotu wartościami dewizowymi podlegają one przepisom Prawa bankowego oraz otrzymanym od prezesa NBP upoważnieniom do dokonywania czynności obrotu dewizowego (art. 3 pkt 3 Prawa dewizowego). Przepis art. 11 ust. 4 Prawa bankowego pozwolił prezesowi Narodowego Banku Polskiego, działającemu w porozumieniu z ministrem finansów, na określenie rodzajów papierów wartościowych, które mogą być nabywane przez banki. W wykonaniu tej delegacji zostało wydane zarządzenie nr 10/93 Prezesa NBP z dn. 22.09.1993 r. w sprawie rodzajów papierów wartościowych emitowanych za granicą, jakie mogą być nabywane przez banki uprawnione do dokonywania czynności obrotu dewizowego. W § 1 pkt 2 ww. zarządzenia zawarte jest zezwolenie na nabywanie obligacji zaliczonych przez firmę Moody's Investor's Service do kategorii inwestycyjnej Baa3. Polskie euroobligacje, jak i od niedawna obligacje Brady'ego, spełniają ten wymóg.

Zgodnie z § 5 pkt 5 zarządzenia nr 43 o emisji zagranicznej pożyczki państwowej, euroobligacje mogły być nabywane na rynku pierwotnym tylko przez osoby fizyczne i prawne oraz podmioty nie posiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą. Nie ma podobnego ograniczenia co do obrotu wtórnego, co oznacza, iż wszystkie podmioty mogą nabywać obligacje na rynku wtórnym pod warunkiem posiadania odpowiedniego zezwolenia dewizowego. Podobne ograniczenia dotyczą możliwości nabywania obligacji Brady'ego.

W związku z powyższym należy stwierdzić, iż tak banki, jak i inne podmioty, mogą nabywać polskie obligacje Brady'ego i euroobligacje na rynku wtórnym na takich zasadach, jakim podlega nabywanie i obrót innymi obligacjami emitowanymi za granicą i nominowanymi w dewizach.