WPI/200000/43/928/2016 - Możliwość nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy rekompensaty finansowej wypłacanej w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w drodze porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracowników.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 963) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 24 sierpnia 2016 r. przez przedsiębiorcę: (...) w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy rekompensaty finansowej wypłacanej w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w drodze porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracowników.

W dniu 24 sierpnia 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej co do zakresu i sposobu zastosowania przepisu § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Wnioskodawca poinformował, że w zakładzie pracy, w związku z koniecznością dostosowania poziomu zatrudnienia do zadań, zakresu działalności i potrzeb Spółki, planowane jest zmniejszenie zatrudnienia w trybie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. W tym celu Wnioskodawca przygotował "Regulamin Programu Dobrowolnych Odejść i innych form dostosowania poziomu zatrudnienia w (...)". Wnioskodawca zamierza uzgodnić Regulamin z zakładową organizacją związkową działającą w zakładzie pracy w trybie art. 2 ust. 1 powyższej ustawy. W przypadku uzgodnienia Regulaminu w tym trybie, Regulamin będzie stanowił porozumienie między Wnioskodawcą a organizacją związkową, o którym mowa w art. 3 ust. 1 wskazanej ustawy. W przypadku natomiast nieuzgodnienia treści Regulaminu z organizacją związkową, Wnioskodawca wyda Regulamin w trybie art. 3 ust. 4 wskazanej ustawy, uwzględniając ewentualne uzgodnienia z organizacją związkową w trakcie negocjacji.

Regulamin zakłada przeprowadzenie redukcji zatrudnienia w trybie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników tj. z przyczyn leżących po stronie Wnioskodawcy. Regulamin przewiduje dwa tryby rozwiązania umowy o pracę: na podstawie porozumienia stron zawartego pomiędzy Wnioskodawcą a pracownikiem oraz na podstawie jednostronnego wypowiedzenia dokonanego przez Wnioskodawcę. W celu złagodzenia skutków redukcji zatrudnienia Wnioskodawca w pierwszej kolejności przewiduje rozwiązywanie umów o pracę na mocy porozumień stron z tymi pracownikami, którzy sami z własnej inicjatywy zgłoszą wniosek o rozwiązanie umowy o pracę w drodze porozumienia stron na warunkach wskazanych w Regulaminie i otrzymają zgodę Wnioskodawcy na rozwiązanie umowy w tym trybie (pierwszy tryb). Ze względu na konieczność zapewnienia zakładowi pracy Wnioskodawcy dalszego funkcjonowania, Wnioskodawca nie zawsze będzie udzielał takiej zgody kierując się okolicznościami wskazanymi w Regulaminie (np. jeżeli dalsze zatrudnienie pracownika jest konieczne dla funkcjonowania zakładu pracy Wnioskodawcy). Jeżeli Wnioskodawca nie rozwiąże w powyższym trybie zakładanej liczby umów o pracę ((...) umowy) to przejdzie do trybu drugiego zakładającego jednostronne rozwiązywanie umów o pracę w drodze wypowiedzeń dokonywanych przez Wnioskodawcę (drugi tryb). W takim przypadku pracowników, których umowy o pracę mają zostać rozwiązane, wybiera Wnioskodawca.

W obu trybach rozwiązanie umowy o pracę ma nastąpić za stosowną rekompensatę finansową. Rekompensata ma na celu złagodzenie skutków rozwiązania stosunku pracy. Wysokość rekompensaty jest różna w zależności od trybu rozwiązania umowy o pracę (porozumienie stron lub wypowiedzenie). W przypadku pracowników, których umowy o pracę zostaną rozwiązane w drodze porozumienia stron (w pierwszym trybie) Wnioskodawca wypłaci rekompensatę finansową stanowiącą sumę:

Zgodnie z (...) Regulaminu, tak ustalona rekompensata finansowa obejmuje również ustawową odprawę pieniężną określoną w art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w maksymalnej wysokości, która przysługuje uprawnionemu pracownikowi ze względu na staż pracy u Wnioskodawcy. Tym samym, rekompensata finansowa obejmuje w istocie również odprawę pieniężną, o której mowa w art. 8 ust. i wskazanej ustawy, jak również dodatkową kwotę wypłacaną pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na zasadach określonych w Regulaminie. Tak określona rekompensata finansowa stanowić będzie przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (zob. interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 19 lutego 2015 r. - sygn. IPPB4/415-973/14-2/MS; podobnie: interpretacja indywidualna wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 10 czerwca 2016 r. sygn. 1061-IPTPB2.4511.251.2016.1.DA).

W związku z powyższym Wnioskodawca zwrócił się z zapytaniem czy tak ustaloną rekompensatę finansową wypłacaną na podstawie Regulaminu w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w drodze porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracownika, obejmującą zarówno ustawową odprawę pieniężną określoną w art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jak również dodatkową rekompensatę wypłacaną pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, należy uwzględniać przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W ocenie Wnioskodawcy, rekompensaty finansowej obejmującej zarówno odprawę pieniężną, której mowa w art. 8 ust. 1 wskazanej ustawy jak i dodatkową rekompensatę wypłaconą pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na zasadach określonych w Regulaminie, nie uwzględnia się przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe co do zasady stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Jednakże zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią m.in. przychody uzyskane przez pracownika w związku z wypłatą odpraw, odszkodowań, rekompensat wypłacanych z tytułu rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Rozporządzenie nie precyzuje przy tym jakie świadczenia należy rozumieć pod pojęciem odprawy czy rekompensaty wypłacanej pracownikom z tytułu rozwiązania umowy o pracę i nie wyszczególnia konkretnych przepisów przyznających takie prawo. Pracodawca może wypłacić pracownikom zarówno świadczenia obligatoryjne, wynikające z. przepisów prawa, jak i inne odprawy, rekompensaty i odszkodowania na podstawie dobrowolnego porozumienia zawartego pomiędzy pracodawcą a organizacją związkową i na zasadach określonych w tym porozumieniu, a nawet samodzielnie ogłoszonego regulaminu.

Ponadto w ocenie Wnioskodawcy nie ma przeszkód prawnych, aby w zakładzie obowiązywały korzystniejsze przepisy dotyczące wypłacanej rekompensaty finansowej niż te wynikające z ustawy (por. wyrok SN z dnia 24 lipca 2009 r., sygn. I PK 41/09). Jedynym warunkiem korzystania ze zwolnienia wskazanego w powyższym rozporządzeniu według Wnioskodawcy jest bezpośredni związek wypłaty świadczenia z rozwiązaniem umowy o pracę z pracownikiem bez względu na sposób jej rozwiązania. Na gruncie opisanego zdarzenia przyszłego taki związek niewątpliwie występuje, gdyż opisana rekompensata finansowa przysługuje pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z powodu redukcji zatrudnienia w zakładzie pracy Wnioskodawcy. Fakt, iż pracownik na podstawie Regulaminu występuje do Wnioskodawcy z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę nie zmienia przyczyny rozwiązania umowy o pracę ani charakteru przysługującej rekompensaty finansowej i wynika z decyzji Wnioskodawcy co do konieczności redukcji zatrudnienia do określonego poziomu.

Na potwierdzenie powyższego Wnioskodawca wskazał na decyzję ZUS Oddziału w Lublinie z 25 października 2013 r. (nr 1346/2013), w której Organ przyjął, że z podstawy wymiaru składek wyłączone są również rekompensaty ustalone np. w drodze porozumień zawartych między pracodawcą a pracownikiem. Ważne jest, aby istniała więź pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy, a powstaniem roszczenia o wypłatę odprawy, odszkodowania czy rekompensaty. Nie jest istotna ani nazwa przysługującego świadczenia ani jego wysokość. Stąd też wolne od obciążeń są wszystkie tego typu świadczenia pieniężne, bez względu na liczbę uzyskanych odpraw, ich wysokość, inicjatora rozstania, trybu zakończenia pracowniczej współpracy, czy datę wypłaty świadczenia. Również w decyzji ZUS z 24 lutego 2016 r. (znak: DI/100000/43/65/2016) przyjęto, że wypłacone przez pracodawcę dodatkowe świadczenia w związku z dobrowolnym odejściem pracownika są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w przypadku gdy wypłata takich świadczeń pozostaje w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy.

Z tego powodu Wnioskodawca przyjął, że wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podlegają wszystkie świadczenia wypłacane pracownikom w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika, w tym także rekompensaty finansowe wypłacane zgodnie z Regulaminem. Tym samym ww. świadczenie, na które składa się zarówno odprawa pieniężna, o której mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jak również dodatkowa kwota z tytułu rozwiązania umowy o pracę, korzysta z omawianego wyłączenia i zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie jest uwzględniane przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto stosownie do art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zagadnienia dotyczące ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne są regulowane za pośrednictwem przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i stosownych aktów wykonawczych, w tym rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn.: Dz. U. z. 2015 r. poz. 2236).

Stosownie do treści art. 18 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Zakład wskazuje przy tym, iż z brzmienia art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika ograniczenie w tematyce, w której jest zobowiązany wypowiedzieć się za pośrednictwem pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, uniemożliwiające potwierdzenie w tym trybie przez Organ kwalifikacji przychodu w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Uwzględniając powyższe, Zakład dokonał interpretacji przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych opierając się na informacji w powyższym zakresie przekazanej przez Wnioskodawcę w treści wniosku.

Katalog przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe został zawarty we wskazanym rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia - podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Z konstrukcji wskazanego przepisu wynika, że za decydującą przesłankę w kontekście zwolnienia określonego świadczenia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zostało uznane istnienie nierozerwalnej więzi pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a powstaniem roszczenia o wypłatę pracownikowi określonego świadczenia (bez względu na jego nazwę). W konsekwencji, wyłączeniu z podstawy wymiaru składek podlegają zarówno świadczenia przysługujące na podstawie przepisów prawa pracy tj. Kodeksu Pracy, ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jak i inne wypłacone pracownikowi z tytułu rozwiązania stosunku pracy odprawy, odszkodowania, rekompensaty ustalone drogą dobrowolnych porozumień pomiędzy pracodawcą a organizacjami związkowymi, wynikające z układów zbiorowych pracy a także ustalone na podstawie umowy z konkretnym pracownikiem. Zauważyć należy, że układy zbiorowe pracy czy też regulaminy w kwestii wysokości odpraw i odszkodowań mogą przewidywać rozwiązania korzystniejsze niż wynikające z przepisów ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Koniecznym warunkiem wyłączenia takiego świadczenia z podstawy wymiaru składek jest jednakże bezpośredni i nierozerwalny związek pomiędzy jego wypłatą, a rozwiązaniem stosunku pracy, natomiast bez znaczenia pozostaje jego wysokość.

Z treści wniosku z dnia 19 sierpnia 2016 r. wynika, że Wnioskodawca zamierza rozwiązać stosunek pracy z grupą pracowników na zasadach obowiązujących w sytuacji przeprowadzania redukcji zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników. W sytuacji rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia stron, pracownikowi na mocy "Regulaminu Programu Dobrowolnych Odejść..." będzie przysługiwała rekompensata finansowa obejmująca odprawę pieniężną w wysokości uzależnionej od stażu pracy oraz dodatkowe odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę. Ponadto świadczenie to, zgodnie ze wskazaniem Wnioskodawcy, będzie stanowić przychód ze stosunku pracy.

W świetle powyższego, mając na uwadze wykazany przez Wnioskodawcę nierozerwalny związek wypłacanej pracownikom rekompensaty pieniężnej z rozwiązaniem stosunku pracy, uznać należy, że wskazana we wniosku rekompensata nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na mocy § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W konsekwencji, w świetle obowiązujących przepisów i przedstawionego przez wnioskodawcę stanu faktycznego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 19 sierpnia 2016 r. w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy rekompensaty finansowej wypłacanej w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w drodze porozumienia stron z przyczyn niedotyczących pracowników.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.