WPI/200000/43/61/2016 - Brak tytułu do ubezpieczeń społecznych w przypadku zawarcia nieodpłatnej umowy zlecenia zawartej z małżonkiem.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 ze. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz, 121 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 19 stycznia 2016 r., przez przedsiębiorcę (...) w sprawie potwierdzenia, iż nieodpłatna umowa zlecenia zawarta z małżonkiem nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych.

W dniu 19 stycznia 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w przedmiocie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartej przez wnioskodawcę z żoną nieodpłatnej umowy zlecenia.

Wnioskodawca przedstawił opis zdarzenia przyszłego:

Wnioskodawca wskazał, że prowadzi działalność gospodarczą w formie prywatnego gabinetu lekarskiego. Wnioskodawca poinformował, że w związku z dużą ilością pracy w gabinecie zamierza w przyszłości skorzystać z pomocy żony. Żona wnioskodawcy pozostaje z wnioskodawcą we wspólnym gospodarstwie domowym. Jest zatrudniona na umowę o pracę w wymiarze pełnego etatu i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym. Wnioskodawca wskazał, iż w jego gabinecie żona zajmować się będzie przede wszystkim rejestracja pacjentów, prowadzeniem kartotek, obsługą kasy fiskalnej oraz przygotowaniem sprzętu medycznego i gabinetu do użytkowania i przyjmowania pacjentów. Powierzone zadania żona wykonywać będzie popołudniami, w godzinach otwarcia prywatnego gabinetu tj. obecnie codziennie od 15.30 do 18.00 (z możliwością niewielkiej zmiany tych godzin w przyszłości). Istotne jest to, że za wykonywaną pracę żona nie będzie pobierać wynagrodzenia. Swoje obowiązki wykonywać będzie w ramach zawartej na piśmie umowy zlecenia, przy czym za wykonana pracę nie będzie otrzymywać wynagrodzenia.

Wnioskodawca zadaje pytanie, czy w opisanej powyżej sytuacji nieodpłatna umowa zlecenia stanowi tytuł do ubezpieczeń i czy żona wnioskodawcy, wykonująca taka umowę będzie podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, czy też pracę żony w ramach tej umowy należy traktować jako pomoc osoby współpracującej i tym samym opłacać za nią tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne, w wymiarze takim jak dla przedsiębiorcy?

Wnioskodawca przedstawił własne stanowisko w sprawie.

Wnioskodawca stwierdził, że nie ma wątpliwości, że dopuszczalne jest zawarcie przez niego z żoną nieodpłatnej umowy zlecenia, zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego. Ponadto w myśl art. 735 § 1 kodeksu cywilnego dopuszczalne jest zawarcie nieodpłatnej umowy zlecenia.

Wnioskodawca wskazał, że stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące. W myśl art. 11 ust. 1 ustawy osoby wykonujące umowę zlecenia podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek. Równocześnie, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych stanowi przychód w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast art. 18 ust. 3 stanowi, że w przypadku umów zlecenia podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osób z nimi współpracujących, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

Wnioskodawca stwierdził, że w związku z powyższym skoro z umowy wynika, ze zleceniobiorca nie otrzymuje z tytułu wykonania umowy żadnego wynagrodzenia, nie podlega ona obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i brak jest również obowiązku odprowadzania z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Wnioskodawca podsumował, że zawarcie z żoną nieodpłatnej umowy zlecenia nie będzie w jego przekonaniu powodować powstania tytułu do podlegania ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu. Wnioskodawca podkreślił, że potwierdzenie jego stanowiska znajduje się m.in. w interpretacji indywidualnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie nr WPI/200000/43/736/2015 z dnia 1 lipca 2015 r., w której stwierdzono m.in.: cytat " (...) nieodpłatne umowy zlecenia, z których jasno wynika, że zleceniobiorca nie otrzymuje z tytułu wykonania umowy żadnego wynagrodzenia, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i brak jest również obowiązku odprowadzania z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne."

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie,. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r., udzielenie interpretacji dotyczącej obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż mocą przedmiotowej decyzji Zakład nie przyznaje jakiegokolwiek prawa ani nie stwierdza jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego. Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska wnioskodawcy pod katem prawidłowości przedstawionej przez niego interpretacji przepisów prawa tj. przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej przedsiębiorcy, której zakres przedmiotowy wyznacza opis stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego przedstawiony we wniosku o interpretację. Podkreślenia wymaga fakt, że procedując nad wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji Zakład nie prowadzi postępowania wyjaśniającego, ani dowodowego. Powyższe oznacza, iż wiedzę o stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym Zakład opiera wyłącznie na treści złożonego przez przedsiębiorcę wniosku, nie posiadając uprawnień do jego weryfikowania w oparciu o posiadane informacje. W rezultacie celem interpretacji jest prawidłowa wykładnia rozumienia treści przepisów prawnych z zakresu przedmiotowego art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego przedstawionego przez przedsiębiorcę, a tym samym uchronienie w ten sposób przed błędnym zastosowaniem danych przepisów.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.), która w art. 6 ust. 1 określa katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 powołanej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby wykonujące prace na podstawie umowy agencyjnej lub urnowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące. W myśl art. 11 ust. 1 powołanej ustawy osoby wykonujące umowę zlecenia podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek.

Podkreślenia wymaga fakt, że umowa zlecenia jest umową regulowaną przez przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) odmienna w swej charakterystyce prawnej od umowy o pracę. Kodeks cywilny w art. 735 § 2 k.c. przewiduje, że jeśli z umowy ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenia. Powyższy przepis przewiduje więc zawieranie przez strony nieodpłatnych umów zlecenia, jeśli tak postanowią między sobą strony. Nieodpłatny charakter zlecenia powinien jasno wynikać z umowy.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 18 ust. 1 statuuje zasadę, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych stanowi co do zasady przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9, a przepis ten definiuje przychód jako przychody w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.). Natomiast art. 18 ust. 3 doprecyzowuje tę zasadę w odniesieniu do umów zlecenia, zgodnie z którym podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osób z nimi współpracujących stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

W związku z powyższym nieodpłatne umowy zlecenia, z których jasno wynika, że zleceniobiorca nie otrzymuje z tytułu wykonania umowy żadnego wynagrodzenia, nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i brak jest również obowiązku odprowadzania z tego tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że wnioskodawca zamierza zatrudnić żonę na podstawie nieodpłatnej umowy zlecenia w związku z wykonywaną przez siebie pozarolniczą działalnością gospodarczą i w związku z tym powziął wątpliwość, czy żona wykonująca tego typu umowę będzie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Oddział mając na uwadze obowiązujące przepisy prawne i opis zdarzenia przyszłego uznał stanowisko wnioskodawcy wyrażone we wniosku złożonym w dniu 19 stycznia 2016 r., za prawidłowe w przedmiocie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od nieodpłatnej umowy zlecenia.

Równocześnie biorąc pod uwagę treść przywołanego wyżej art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wydaje interpretacji indywidualnych w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż ustawodawca nie przyznał mu kompetencji w tym zakresie, w związku z czym w oparciu o art. 66 § i 2 Kodeksu postępowania administracyjnego zawiadamia, iż w przedmiotowej sprawie wnioskodawca jest uprawniony do wniesienia podania do właściwego terytorialnie Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Takie podanie złożone zgodnie z niniejszym zawiadomieniem, w terminie 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu wniesienia pierwszego podania.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.