WPI/200000/43/515/2020 - Ustalenie możliwości nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wypłaconego prezesowi zarządu po ustaniu umowy o świadczenie usług zarządzania tzw. kontraktu menedżerskiego.

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 266 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanowisko przedstawione we wniosku złożonym 29 czerwca 2020 r. przez przedsiębiorcę: (...) w uznaje za prawidłowe w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wypłaconego prezesowi zarządu po ustaniu umowy o świadczenie usług zarządzania tzw. kontraktu menedżerskiego.

Wnioskiem złożonym 29 czerwca 2019 r. w (zwany dalej "Przedsiębiorcą") wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zwanego dalej "Zakładem") o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców. w (dalej jako: Spółka) jest spółką prawa handlowego, w której 100% udziałów stanowi własność Gminy. Dnia (...) 04.2018 r. Rada Nadzorcza Spółki podpisała z Prezesem Zarządu umowę o świadczenie usług zarządzania (kontrakt menedżerski). Zasady wynagradzania organu zarządzającego ukształtowane zostały w Spółce w oparciu o ustawę z dnia 9.06.2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz. U. z 2019 r. poz. 1885 z późn. zm.) oraz przepisy wewnętrzne: Uchwałę nr Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Wspólników z dnia (...) 06.2017 r. w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków Zarządu Spółki oraz Uchwałę nr Rady Nadzorczej z dnia (...) 07.2017 r. w sprawie kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego. Umowa o świadczenie usług zarządzania określała wysokość wynagrodzenia stałego oraz uzupełniającego stanowiącego część wynagrodzenia zmiennego, jak również odszkodowań, które Zarządzający może otrzymać po jej rozwiązaniu lub wypowiedzeniu. Określono również warunki dotyczące wypłaty odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu Umowy.

Zgodnie z § 5 umowy na Prezesa Zarządu nałożono zakaz wykonywania działalności konkurencyjnej wobec Spółki, a w okresie obowiązywania zakazu na Spółkę nałożono obowiązek comiesięcznego wypłacania Prezesowi Zarządu odszkodowania w wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia podstawowego otrzymanego za okres ostatnich 6 miesięcy przed ustaniem pełnienia funkcji. Odszkodowanie miało być wypłacane w terminie do 10-tego dnia miesiąca, począwszy od pierwszego miesiąca po rozwiązaniu umowy. W dniu (...) 03.2020r. Prezes Zarządu zawarł z Radą Nadzorczą porozumienie w sprawie rozwiązania umowy o świadczenie usług zarządzania, ze skutkiem na dzień (...) 03.2020r. (§ 1 ust. 2 porozumienia - w zw. z § 18 ust. 7 Aktu założycielskiego Spółki). Na mocy porozumienia Spółka zobowiązała się do uiszczenia na rzecz Prezesa Zarządu: odszkodowania w wysokości trzykrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia podstawowego wypłaconego w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed rozwiązaniem umowy o świadczenie usług zarządzania - z terminem zapłaty do dnia (...) 03.2020 r.; odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu funkcji Prezesa Zarządu, w wysokości pięciokrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia podstawowego wypłaconego w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed ustaniem funkcji; wypłacanego w terminie do 10 dnia każdego miesiąca: warunkiem wypłaty jest złożenie przez Prezesa Zarządu oświadczenia Spółce o nieprowadzeniu działalności konkurencyjnej.

W dniu (...) 03.2020 r. Spółka dokonała na rzecz ustępującego Prezesa Zarządu wypłaty odszkodowania w wysokości trzykrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia podstawowego wypłaconego w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed rozwiązaniem umowy o świadczenie usług zarządzania przyjmując, że wskazane odszkodowanie, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 z późn. zm.) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, tak jak wynagrodzenie osoby wykonującej pracę na podstawie kontraktu menadżerskiego. Dnia (...).04.2020r. Spółka wypłaciła pierwszą ratę odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji, potrącając składki społeczne oraz zdrowotne, uznając, że odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji nie jest przychodem o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949). Spółka przyjęła, że umowa o świadczenie usług jest umową, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a odszkodowanie z tytułu przestrzegania zakazu konkurencji wypłacone byłemu Prezesowi Zarządu będzie stanowić dla niego przychód z tytułu wskazanej umowy o zarządzanie w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1287 z późn. zm.), a ponieważ nie jest wymienione w zamkniętym katalogu przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników Rozporządzenia MPiPS z dnia 18.12.1998 r. w § 2 ust. 1 pkt 4, to stanowić będzie również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przepis w sposób wyraźny odwołuje się do umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101 (2) Kodeksu pracy, zatem wyłączenie, o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia MPiPS możliwe jest jedynie w odniesieniu do osób pozostających w stosunku pracy. Skoro przywołany § 2 ust. 1 pkt 4 ww. Rozporządzenia wyłącza z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wartość jedynie tych odszkodowań wypłaconych po ustaniu stosunku pracy, które zawarte zostały na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101 2 Kodeksu pracy, to brak jest podstaw do zastosowania tego wyłączenia do umów o świadczenie usług zarządzania. Spółka uznała, iż kwota odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji wypłacona osobie, z którą rozwiązano umowę o świadczenie usług na podstawie kontraktu menedżerskiego stanowi również podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Przedsiębiorca powziął jednak wątpliwość co do słuszności przyjętego rozwiązania i czy przychód z wypłaty odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu pełnienia funkcji nie powinien zostać wyłączony z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych ZUS, mając na uwadze, że odszkodowanie wypłacane jest byłemu członkowi zarządu na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania zawartej zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Własne stanowisko Przedsiębiorcy w sprawie:

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1949), podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody będące odszkodowaniem wypłaconym byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101 2 Kodeksu pracy. Mając zatem na uwadze literalne brzmienie przepisu, tylko odszkodowanie wypłacone: byłemu pracownikowi oraz na podstawie zawartej umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101 2 Kodeksu pracy nie podlega oskładkowaniu.

W ocenie Spółki, w przedmiotowej sytuacji niewątpliwie nie mamy do czynienia z byłym pracownikiem, albowiem z Prezesem Zarządu zawarta była umowa cywilnoprawna. Jednakże należy zwrócić uwagę na fakt, iż Spółka jest spółką komunalną, w której Gmina ma 100% udziałów, co oznacza, że do stosunku prawnego łączącego Prezesa Zarządu i Spółkę stosuje się przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2190 z późn. zm.). Stosownie do treści art. 5 ust. 1 pkt 3 rzeczonej ustawy projekty uchwały w sprawie wynagrodzeń mogą określać w szczególności wysokość i warunki przyznawania członkom organu zarządzającego odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji, o którym mowa w art. 8.

Zgodnie zaś z art. 8 ust. 2 przywołanej ustawy w sprawach określonych w ust. 1 przepisy art. 101 1 § 1 oraz 101 2-101 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy stosuje się odpowiednio, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji. Tym samym do odszkodowania wypłacanego z tytułu zakazu konkurencji podmiotom, z którymi zawarta była umowa o zarządzanie zastosowanie znalazłyby odpowiednio przepisy Kodeksu pracy w zakresie, w jakim dotyczy on zakazu konkurencji pracowników. Uwzględniając powyższe można wysnuć tezę, że § 2 ust. 1 pkt 4 wspomnianego rozporządzenia MPPiPS w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe miałby odpowiednie zastosowanie także do stosunków cywilnoprawnych, o których mowa w ustawie o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, przy czym odszkodowanie musiałoby zostać wypłacone już po rozwiązaniu umowy cywilnoprawnej, a zatem byłemu kontrahentowi, tak aby wypełnić dyspozycję ww. przepisu rozporządzenia, która mówi o "byłym" pracowniku. Przedmiotowa wykładnia miałaby więc analogiczne zastosowanie do analizowanej sytuacji gdzie odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji jest wypłacane po odwołaniu z funkcji Prezesa Zarządu i tym samym jest on "byłym" Zarządzającym.

W świetle powyżej opisanego stanu faktycznego i obowiązującego stanu prawnego Przedsiębiorca uważa, iż odszkodowanie wypłacone byłemu członkowi zarządu (podlegającemu ustawie o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami) z tytułu przestrzegania zasad Umowy o zakazie konkurencji po ustaniu funkcji nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Spółka wskazuje przy tym, że powyższe stanowisko (przy analogicznym stanie faktycznym) zostało uznane za prawidłowe m.in. przez ZUS Odział w Lublinie z dnia października 2019 r. znak WPI/200000/43/2019 oraz przez ZUS Oddział w Gdańsku w interpretacji z dnia lutego 2020 r. - znak DI/100000/43/2019.

Jednakże z uwagi na skomplikowany charakter zagadnienia oraz brak jasnego uregulowania w przepisach prawa kwestii oskładkowania odszkodowań wypłacanych z tytułu umów o świadczenie usług zarządzania, Spółka dokonując naliczenia odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji z ostrożności postanowiła uwzględnić kwotę przedmiotowego odszkodowania w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, jednocześnie niniejszym wnioskiem występując do właściwego Oddziału ZUS z prośbą o weryfikację przyjętego stanowiska.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 3 art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób wykonujących swą pracę w oparciu o umowę o świadczenie usług, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego odnośnie umowy zlecenia (kontrakt menedżerski) stanowi przychód z tytułu tej umowy, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1373 z późn. zm.) wynika, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub osób z nim współpracujących stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób

Zgodnie z zapisem art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przychodami są: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego a także z tytułu pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy oraz przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania.

Zakład podkreśla, iż stosownie do § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 sierpnia 2010 r., przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Nie każde jednak wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wymienione w § 2-4 tegoż rozporządzenia przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o prace znajdzie zastosowanie do umów zlecenia. Zatem zastosowanie wyłączeń przewidzianych w tym rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia jest uzależnione od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach.

Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 4 powołanego powyżej rozporządzenia wyłączone są odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101² Kodeksu pracy. Co do zasady z uwagi na fakt, iż zakaz konkurencji został uregulowany w Kodeksie pracy w art. 101 101⁴ to powołane przepisy nie znajdą zastosowania do umów cywilnoprawnych podlegających rządom Kodeksu cywilnego, czy też innych umów o świadczenie usług. Ustawodawca wprowadził odstępstwo od powyższej zasady w ustawie z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1885 z późn. zm.). Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Art. 5 ust. 1 pkt 3 stanowi, iż projekty uchwały w sprawie wynagrodzeń mogą określać w szczególności wysokość i warunki przyznawania członkom organu zarządzającego odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji, o którym mowa w art. 8. Zapisy dotyczące odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji zawarte są w art. 8 ust. 1 cyt. ustawy. Natomiast z treści art. 8 ust. 2 ww. ustawy wynika jasno, że w sprawach określonych w ust. 1 przepisy art. 101¹ § 1 oraz 101²- 101⁴ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy stosuje się odpowiednio, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji.

Zatem, kwestia odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji w odniesieniu do osób świadczących pracę na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, została uregulowana w szczególny sposób dla tej grupy poprzez wyraźne odesłanie do przepisów Kodeksu pracy regulujących zakaz konkurencji dla pracowników.

W związku z wyraźnym odesłaniem wskazanym w art. 8 ust. 2 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami do przepisów Kodeksu pracy regulujących zakaz konkurencji dla pracowników, do osób świadczących pracą na podstawie umów o świadczenie usług zarządzania - wypłacone na podstawie ww. umów odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji dla osoby świadczącej uprzednio pracą na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania, podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie § 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r.

Zakład biorąc pod uwagę opis stanu faktycznego Przedsiębiorcy oraz obowiązujące przepisy prawne, wskazuje, iż w sytuacji opisanej we wniosku Przedsiębiorca będzie miał prawo do nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne wartości odszkodowania wypłaconego prezesowi spółki po ustaniu umowy o zarządzanie spółką przy uwzględnieniu zapisu art. 8 ust. 2 ustawy o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami określającego górną granicę wysokości tego odszkodowania.

W konsekwencji, Zakład uznał stanowisko Przedsiębiorcy za prawidłowe.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Przedsiębiorcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z dnia z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, odwołanie do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w (...)

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.