WPI/200000/43/471/2018 - Ustalenie tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia męża na podstawie umowy o pracę.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2168 z późn. zm.) w związku z art. 196 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650) oraz w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za nieprawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 17 kwietnia 2018 r. przez Przedsiębiorcę (...) w sprawie ustalenia tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia męża na podstawie umowy o pracę.

W dniu 17 kwietnia 2018 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy: (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Opis stanu faktycznego:

Dnia 05.02.2018 r. wnioskodawczyni zawarła z mężem umowę o pracę na 0,5 etatu. Mąż - pracownik został dnia 12.02.2018 r. zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z kodem 011000 od 05.02.2018 r. Wnioskodawczyni posiada z mężem rozdzielność majątkową od 2007 r., również nie zamieszkujemy razem, a co za tym idzie nie zaspakajają wspólnie potrzeb życiowych, nie prowadzą razem naszych gospodarstw domowych, ani nie prowadzą razem żadnych spraw życia codziennego.

Pytanie:

Czy w przedstawionym wyżej stanie faktycznym, męża z którym wnioskodawczyni zawarła umowę o pracę należy uznać za osobę współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej, a w związku z tym czy obliguje wnioskodawczynię to do odprowadzania składki na ubezpieczenia społeczne za niego tak jak za osobę prowadzącą działalność gospodarczą?

Stanowisko strony:

Stanowisko wnioskodawczyni jest takie, że mąż nie jest osobą współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej, lecz jest pracownikiem i powinna odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne za niego jak za pracownika.

Uzasadnienie:

Zgodnie z art. 8 ust. 11 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Zgodnie z brzmieniem tego przepisu należy więc ustalić:

- przy czym oba warunki muszą zostać spełnione łącznie

Ustawa o ubezpieczeniach społecznych nie definiuje żadnego z tych pojęć. Jeśli chodzi o słowo-współpraca-można odwołać się do definicji słownikowej. Na stronie internetowej Słownik języka polskiego PWN słowo: współpraca zdefiniowane jest jako między innymi działalność prowadzona wspólnie przez jakieś osoby, instytucje lub państwa. Jeśli chodzi o pojęcie wspólnego gospodarstwa domowego można odwołać się do doktryny i orzecznictwa.

Przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się: wspólne zamieszkiwanie określonych osób, a także związane z tym wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych, w tym wzajemną ścisłą współpracę w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione powinno być cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują.

W jednym z wyroków napisano, że przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale także wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 27 listopada 2009 r., II SA/Lu 587/09).

Z uwagi na fakt posiadania rozdzielności majątkowej pomiędzy wnioskodawczynią a mężem, osobnego zamieszkiwania, prowadzenia osobnych gospodarstw domowych, osobnego utrzymywania się, nie prowadzenia wspólnie jakichkolwiek spraw życiowych, nie można mówić o pozostawaniu we wspólnym gospodarstwie domowym.

Dodatkowo, ponieważ mąż nie czerpie żadnych dochodów z prowadzonej przez wnioskodawczynię działalności, a jedynie dostaje wynagrodzenie przewidziane w umowie o pracę i jednakowo wykonuje jedynie powierzone mężowi wnioskodawczyni obowiązki wynikające z nawiązanego stosunku pracy, warunek współpracy zdaniem wnioskodawczyni nie jest spełniony, gdyż w przeciwnym razie każdy pracownik w takiej sytuacji miałby status osoby, która współpracuje z właścicielem firmy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 192 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650) od dnia 30 kwietnia 2018 r. traci moc ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Jednakże stosownie do art. 196 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej - do wniosków o wydanie interpretacji, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w stosunku do których nie wydano interpretacji przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu, w związku z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, udzielenie interpretacji dotyczącej obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż mocą przedmiotowej decyzji Zakład nie przyznaje jakiegokolwiek prawa ani nie stwierdza jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego. Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska Wnioskodawcy pod kątem prawidłowości przedstawionej przez niego interpretacji przepisów prawa tj. przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej przedsiębiorcy, której zakres przedmiotowy wyznacza opis stanu faktycznego / zdarzenia przyszłego przedstawiony we wniosku o interpretację. Podkreślenia wymaga fakt, że procedując nad wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji Zakład nie prowadzi postępowania wyjaśniającego, ani dowodowego. Granice sprawy rozpatrywanej na podstawie złożonego wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, jak zauważono wyżej, zakreślają jedynie ramy zaprezentowanego opisu zdarzenia przyszłego.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, która w art. 6 określa katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polski są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, stosownie do treści art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ww. ustawy, stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 200 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Jednocześnie stosownie do ustępu 11 powyższego artykułu, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność - w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Podstawę wymiaru składek stanowi dla niej, stosownie do art. 18 ust. 8 tej ustawy, zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

W świetle wskazanego powyżej art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych o statusie osoby współpracującej decyduje współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, ścisła więź rodzinna z osobą prowadzącą działalność gospodarczą oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie zawiera legalnej definicji współpracy przy prowadzeniu działalności. Małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (ar. 23 i 27 K.r.o.). Z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie można wysnuwać obowiązku świadczenia pracy w zakładzie współmałżonka, jednak w sytuacji kiedy jeden ze współmałżonków nie może wykonywać pracy, istnieje powinność do udzielenia pomocy i wykonania nieodpłatnie pracy za drugiego małżonka. Brak jest uzasadnienia dla ograniczenia możliwości korzystania przez osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą z pomocy małżonka, jeśli jest taka zgodna wola stron, pomoc małżonka przy prowadzeniu działalności może mieć charakter incydentalny lub małżonek przedsiębiorcy może działać niejako w zastępstwie przedsiębiorcy. W doktrynie przyjmuje się, że współpraca przy prowadzeniu działalności jest takie współdziałanie na rzecz współmałżonka przedsiębiorcy, które generuje, stałe dodatkowe dochody z tej działalności. Współpracą jest stała pomoc przy wykonywaniu działalności przedsiębiorcy bez której stanowiące majątek wspólny dochody z tej działalności nie osiągnęłyby takiego pułapu jaki zapewnia współdziałanie. Małżonkowie mają nie tylko prawo, ale obowiązek wzajemnej pomocy, który wynika z zapisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 27 ustawy z 25 lutego 1954 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 682) oboje małżonkowie zobowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie tego obowiązku może polegać także w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowywanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Zatem istotą związku małżeńskiego jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny przez każdego z małżonków wynika z zapisów art. 27 k.r.o i może być realizowany w postaci pracy zawodowej małżonka jak i w postaci pracy wykonywanej na rzecz współmałżonka. Małżonkowie prowadząc wspólną działalność gospodarczą pracują dla dobra rodziny a środki pochodzące z ich pracy zaspakajają potrzeby rodziny i budują jej dobrobyt. Zaspokajanie potrzeb rodziny, które jest obowiązkiem małżonków z definicji zakłada działalność zarobkową, a w tym również mieści się współpraca ze współmałżonkiem prowadzącym pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. a art. 8 pkt 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Można więc stwierdzić, iż osoby współpracujące to członkowie najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, korzystający zarówno z zysków jakie przynosi ta działalność, jak i ponoszący skutki ewentualnych błędów w jej prowadzeniu. Jeżeli wskazane kryteria są spełniane przez osobę pozostającą z przedsiębiorcą w stosunku pracy to dla celów ubezpieczeń społecznych pracownik ten jest traktowany jako osoba współpracująca. W kwestii pozostawania czy niepozostawania małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym nie rozstrzygają takie okoliczności jak posiadanie rozdzielności majątkowej, nieposiadanie dzieci, a nawet posiadanie formalnie różnych adresów. W tej sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 2 lutego 1996 r. (sygn., akt II urn 56/95) stwierdzając, że ocena czy dana osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może mieć tu decydującego znaczenia.

W przedstawionym we wniosku stanie faktycznym wykonywanie przez męża Przedsiębiorcy pracy na podstawie umowy o pracę uznać należy za przejaw współpracy przy prowadzeniu przez małżonka pozarolniczej działalności gospodarczej. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 20 maja 2008 r. (sygn. II UK 286/07) "Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu." Wykonywanie umowy o pracę na rzecz / w ramach prowadzonej przez małżonka działalności gospodarczej stanowi stałą formę współpracy, mającą niewątpliwie wpływ na wysokość dochodów osiąganych przez Przedsiębiorcę. Powyższe znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym dotyczącym wskazanego zagadnienia. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 czerwca 2016 r. (sygn. I UK 272/15) wskazał "Istnienie formalnie zawartej umowy o pracę między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a małżonką tej osoby, wykonującą czynności pracownicze w faktycznych warunkach współpracy przy prowadzaniu pozarolniczej działalności, określonych w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, powoduje objęcie tej małżonki ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. Tytuł obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęty wolą stron. Nawet więc wówczas, gdy intencją stron umowy o pracę, pozostających w związku małżeńskim, było ukształtowanie stosunku ubezpieczeń tak jak między pracownikiem i pracodawcą, jeżeli równocześnie wystąpiły elementy partycypowania w prowadzeniu działalności gospodarczej, dopuszczenia do udziału w sprawach organizacyjnych i finansowych firmy, a w konsekwencji uczestniczenia w spodziewanym dochodzie jednostki organizacyjnej, kierowanej przez współmałżonka, to wówczas małżonek, mający zawartą umowę o pracę, podlegać będzie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu współpracy."

W świetle przedstawionych powyżej argumentów należy uznać, że mąż Przedsiębiorcy, który będzie stale współdziałał przy prowadzeniu działalności gospodarczej na skutek wykonywania zawartej umowy o pracę, będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca a nie pracownik. W konsekwencji Przedsiębiorca będzie zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne za ww. osobę na zasadach właściwych dla osoby współpracującej, a nie pracownika.

Mając powyższe na uwadze, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za nieprawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 17 kwietnia 2018 r. w sprawie ustalenia tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia męża Przedsiębiorcy na podstawie umowy o pracę.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. l0a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.