WPI/200000/43/389/2016 - Brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia w sytuacji równoczesnego wykonywania przez zleceniobiorcę umowy o prace zawartej z innym podmiotem.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie rozpatrując wniosek złożony w dniu 4 kwietnia 2016 r. przez (...) uznaje za nieprawidłowe stanowisko Wnioskodawcy w sprawie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia w sytuacji równoczesnego wykonywania przez zleceniobiorcę umowy o prace zawartej z innym podmiotem niż Wnioskodawca.

W dniu 4 kwietnia 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy: (...) reprezentowanego przez (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zw. z art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w sprawie braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez zleceniobiorcę, w przypadku wystąpienia zbiegu z umową o pracę, zawartą przez pracownika z innym niż zleceniodawca podmiotem, z uwagi na zagwarantowanie w umowie o prace minimalnego wynagrodzenia.

Wnioskodawca zatrudnia pracowników świadczących na jego rzecz pracę w ramach umowy o pracę, lub na podstawie umów cywilnoprawnych (umowy o dzieło oraz umowy zlecenia). W przypadku zatrudnienia pracowników na podstawie umów o prace pracodawca pełni rolę płatnika składek ZUS i odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe). W przypadku zaś umów zlecenia składki odprowadzane są w przypadku, gdy zleceniobiorcy nie posiadają innego tytułu do ubezpieczeń. Wnioskodawca uzyskuje informację, że dany zleceniobiorca pozostaje w stosunku pracy w pełnym wymiarze, bądź uzyskuje minimalne wynagrodzenie za pracę określone w odrębnych przepisach z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze u innego niż Wnioskodawca podmiotu, nie odprowadza składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu zlecenia.

Wnioskodawca wskazuje, iż nie wie jednak, czy w trakcie miesiąca pracownik zatrudniony u innego pracodawcy na podstawie umowy o pracę i jednocześnie świadczący u Wnioskodawcy usługi na podstawie umowy zlecenia faktycznie osiąga minimalne wynagrodzenie za pracę określone na podstawie odrębnych przepisów. Może bowiem zdarzyć się sytuacja, kiedy pracownik nie otrzyma minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego mu w ramach stosunku pracy u innego niż Wnioskodawca pracodawcy. Sytuacja taka może mieć miejsce m.in. z uwagi na nieusprawiedliwioną bądź usprawiedliwioną nieobecności niepłatną w pracy (np. skorzystania przez pracownika z urlopu bezpłatnego, innej nieobecności nieodpłatnej, itp.), bądź z innego tytułu wynagrodzenie zostanie pracownikowi pomniejszone. W takim przypadku zleceniobiorcy bardzo często nie informują Wnioskodawcy o tym, iż nie osiągnęli w danym miesiącu minimalnego wynagrodzenia lub tym, ze rozwiązali stosunek pracy, lub zmniejszyli wymiar czasu pracy. Pracodawca nie ma możliwości uzyskiwania informacji odnośnie warunków zatrudnienia i otrzymywanego wynagrodzenia za pracę przez realizujących na jego rzecz usługi zleceniobiorców zatrudnionych jednocześnie na pełny etat u innego pracodawcy, na podstawie umowy o pracę bądź zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na określoną część etatu i uzyskujących wynagrodzenie równe, bądź wyższe od minimalnego wynagrodzenia określonego w odrębnych przepisach.

W związku z powyższym Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy zgodnie z art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba świadcząca pracę w ramach stosunku pracy, na rzecz innego pracodawcy niż Wnioskodawca i ma zagwarantowane minimalne wynagrodzenie określone w odrębnych przepisach, podlega obowiązkowi ubezpieczenia z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia zawartej z Wnioskodawcą? Czy w tej sytuacji jego ubezpieczenie z tego tytułu jest dobrowolne, zwłaszcza gdy okaże się w trakcie stosunku pracy dojdzie do zmniejszenia wynagrodzenia tych pracowników, z uwagi na m.in. nieobecność nieodpłatną. Wnioskodawca podkreśla jednocześnie, iż nie ma możliwości otrzymania bieżących informacji odnośnie dalszego zatrudnienia oraz osiągania minimalnego wynagrodzenia za prace przez te osoby.

Wnioskodawca wskazuje, iż jego pytanie dotyczy więc zakresu obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez zleceniobiorców zatrudnionych jednocześnie na podstawie umowy o pracę u innego niż Wnioskodawca pracodawcy, w sytuacji gdy z umowy wynika, iż osiągają minimalne wynagrodzenie za pracę określone na podstawie odrębnych przepisów, a w trakcie trwania stosunku pracy faktycznie takiego wynagrodzenia nie osiągną?

Wnioskodawca przedstawił własne stanowisko w sprawie.

Zdaniem Wnioskodawcy zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2016 r. przepisami dotyczącymi zbiegu tytułów do ubezpieczeń, tj. art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracownicy zatrudnieni u niego na podstawie umowy zlecenia, którzy jednocześnie świadczą pracę na rzecz innego niż Wnioskodawca podmiotu i osiągają minimalne wynagrodzenie za pracę z tego tytułu, nie podlegają już obowiązkowi ubezpieczenia z tytułu zlecenia. W opinii Wnioskodawcy, obowiązkowi takiemu nie będą podlegać także wówczas, gdy w trakcie miesiąca nie osiągną z jakiś powodów minimalnego wynagrodzenia (urlop bezpłatny, inna nieobecność nieodpłatna). Jeśli bowiem z umowy o pracę łączącej danego zleceniobiorcę z innym niż Wnioskodawca podmiotem wynika, iż pracownik ten ma zagwarantowane minimalne wynagrodzenie z tytułu pozostawania w zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, wówczas zastosowanie znajdzie art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W związku z tym, według Wnioskodawcy zleceniobiorca nie podlega już obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia na rzecz Wnioskodawcy, nawet wówczas, gdy z różnych powodów w danym miesiącu nie osiągnie minimalnego wynagrodzenia ze stosunku pracy (urlop bezpłatny, inna nieobecność niepłatna). Wnioskodawca tym samym nie będzie miał obowiązku potrącania składek od wynagrodzenia wypłacanego takiemu zleceniobiorcy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto stosownie do art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż mocą przedmiotowej decyzji Zakład nie przyznaje jakiegokolwiek prawa ani nie stwierdza jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego. Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska Wnioskodawcy w zakresie przedstawionej przez niego interpretacji przepisów, tj. przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej, której zakres przedmiotowy stanowi stan faktyczny przedstawiony przez przedsiębiorcę we wniosku. Przy czym wiedzę o stanie faktycznym Zakład opiera wyłącznie na treści złożonego przez Przedsiębiorcę wniosku, nie mając uprawnień do jego weryfikowania w oparciu o posiadane informacje. W rezultacie celem interpretacji jest udzielenie Wnioskodawcy informacji w przedmiocie obowiązków wiążących się z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne i uchronienie w ten sposób przed błędnym zastosowaniem przez niego danego przepisu.

Odnosząc się do problematyki podniesionej w treści złożonego w dniu 4 kwietnia 2016 r. wniosku o wydanie pisemnej interpretacji wskazać należy, iż obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne spoczywa na płatniku składek i dotyczy osób, które podlegają tym ubezpieczeniom z uwagi na posiadanie odpowiedniego tytułu do tych ubezpieczeń.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazując w art. 6 katalog podmiotów, które podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Dla rozstrzygnięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym konieczne jest ustalenie, czy dana osoba posiada jeden z tytułów ubezpieczenia określonych tym przepisem. Z powołanego powyżej art. 6 ust. 1 ustawy wynika, iż obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. pracownikami, osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Należy przy tym zaznaczyć, iż wyliczenie zawarte w tym przepisie jest wyczerpujące i ma charakter katalogu zamkniętego.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby, które na terenie Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Z kolei, w myśl pkt 4 ust. 1 powołanego powyżej art. 6 oraz art. 12 ust. 1 ustawy - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, z zastrzeżeniem ust. 4 tegoż artykułu. Natomiast ubezpieczenie chorobowe dla zleceniobiorcy ma charakter dobrowolny, co wynika z przepisu art. 11 ust. 2 ustawy.

W tym miejscu należy podkreślić, iż dla celów ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się nie tylko osobę pozostającą w stosunku pracy, ale także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Oznacza to, że osoba zdefiniowana w art. 8 ust. 2a stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 11 i art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu tak jak pracownik.

Jednocześnie, zgodnie z art. 9 ust. 1 tejże ustawy osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy. Mogą oni dobrowolnie, na swój wniosek, być objęci ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a tegoż art. 9 ustawy, zgodnie z którym ww. osoby (ubezpieczeni), których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę), podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów takich jak m.in. umowa zlecenia.

Reasumując, w sytuacji zaistnienia zbiegu tytułów do ubezpieczeń: umowy o prace oraz wykonywanej w innym podmiocie niż własny pracodawca umowy zlecenia, która nie jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy - przy ustaleniu tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowych istotne jest, czy podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy w^: przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa, równa lub wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.

Jednocześnie Oddział wyjaśnia, iż w przypadku pracownika, który jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy gwarancja wynagrodzenia w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia wynika z przepisów ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.). W konsekwencji, stosownie do brzmienia art. 9 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych powołanego powyżej, należy przyjąć, że dla takiego pracownika - tak długo, jak trwa stosunek pracy dodatkowe (poza pracownicze tu: umowa zlecenie) tytuły ubezpieczeń mają charakter dobrowolny. W przypadku natomiast pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, posiadane przez takiego pracownika dodatkowe (poza pracownicze) tytuły do ubezpieczeń mają charakter dobrowolny wyłącznie w przypadku, gdy z treści umowy o pracę wynika, iż z tytułu jej wykonywania ma on zagwarantowane wynagrodzenie w kwocie co najmniej równej lub wyższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, iż z tytułu świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia zawartej z Wnioskodawcą ubezpieczenia emerytalne i rentowe mają dla ww. zleceniobiorcy charakter dobrowolny, jeżeli podstawa wymiaru na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę. Natomiast jak wynika z art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - powołanych powyżej, nie zachodzi w takim przypadku podstawa do podlegania ubezpieczeniu chorobowemu ani obowiązkowo, ani dobrowolnie, zaś ubezpieczenie wypadkowe dla takiej osoby ma charakter obowiązkowy.

Zgodnie z treścią wniosku z dnia 24 marca 2016 r. wątpliwość Wnioskodawcy dotyczy obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, a co za tym idzie obowiązku opłacenia składek na te ubezpieczenia - z tytułu umowy zlecenia zawartej z osobami, które są jednocześnie zatrudnione na umowę o prace u innego niż Wnioskodawca pracodawcy i która nie jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, w przypadku gdy z umowy o pracę wynika, iż osiągają minimalne wynagrodzenie za pracę określone na podstawie odrębnych przepisów, ...gdy z różnych powodów w danym miesiącu nie osiągną minimalnego wynagrodzenia ze stosunku pracy (urlop bezpłatny, inna nieobecność niepłatna).

Zgodnie z brzmieniem powołanych powyżej przepisów, osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę i jednocześnie wykonująca umowę zlecenia, zawartą z innym podmiotem niż własny pracodawca i która to umowa nie jest wykonywana na jego rzecz, jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy bądź wykonuje prace w niepełnym wymiarze czasu pracy, a z umowy o pracę wynika, że ma zagwarantowane wynagrodzenie w kwocie co najmniej równej lub wyższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia odpowiedniego dla danego roku pracy - będzie w dalszym ciągu podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jedynie z tytułu umowy o pracę bez względu na fakt, iż przebywa w danym miesiącu na absencji z tytułu m.in..: pobierania przez część miesiąca wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z tytułu choroby albo pobierania zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, nieobecności niepłatnej lub wykonuje zatrudnienie przez niepełny miesiąc z powodu rozpoczęcia lub zakończenia zatrudnienia w trakcie miesiąca - co uniemożliwia jej osiągnięcie minimalnego wynagrodzenia. W konsekwencji, jak słusznie wskazał Wnioskodawca, w sytuacji przedstawionej powyżej brak jest również obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za zleceniobiorcę.

Jednocześnie należy w tym miejscu zaznaczyć, że powyższe nie znajduje zastosowania w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia osoby, która jednocześnie jest pracownikiem wykonującym pracę w innym podmiocie, a umowa zlecenia nie jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy, jeżeli z tytułu stosunku pracy zleceniobiorca w danym miesiącu ma absencję w zatrudnieniu na umowę o pracę spowodowaną urlopem bezpłatnym. Bowiem w okresie gdy przebywa na urlopie bezpłatnym jedynym dla niej tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowych, których zamknięty i wyczerpujący katalog zawiera art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - powołany powyżej, jest umowa zlecenia wykonywana u Wnioskodawcy. Przy czym bez znaczenia jest fakt, czy pracownik w miesiącu, w którym przebywa na urlopie bezpłatnym, uzyska ze stosunku pracy przychód niższy, równy czy też wyższy od kwoty obowiązującego minimalnego wynagrodzenia.

W konsekwencji, w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym z tytułu umowy pracy zgodnie z art. 4 pkt 2, art. 36 ust. 2 i art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Spółka jako płatnik składek jest obowiązana według zasad wynikających z przepisów ustawy zgłosić do ubezpieczeń społecznych oraz opłacać należne składki za taką osobę z tytułu świadczenia przez nią pracy na podstawie umowy zlecenia.

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku z dnia 24 marca 2016 r. stan faktyczny oraz wskazane powyżej przepisy prawa, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie stanowisko Wnioskodawcy w sprawie niepodlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zlecenia zawartej z osobą, która jest jednocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę przez innego niż Wnioskodawca płatnika składek - uznał za nieprawidłowe.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia. Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.