WPI/200000/43/1169/2015 - Opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 19 października 2015 r. i uzupełnionym w dniu 17 listopada 2015 r. przez przedsiębiorcę: (...) w sprawie prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W dniu 19 października 2015 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy: (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Powyższy wniosek został uzupełniony przez Wnioskodawczynię w dniu 17 listopada 2015 r.

Wnioskodawczyni (...) poinformowała, że w dniu 2015 r. złożyła ślubowanie radcy prawnego przed Okręgową Izbą Radców Prawnych w. Począwszy od tej daty może posługiwać się tytułem zawodowym radcy prawnego oraz udzielić pomocy prawnej określonej w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (dalej "ustawa o radcach prawnych"). W dniu 2015 r. na mocy wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP, rozpoczęła prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu pomocy prawnej pod firmą (...).

Nigdy wcześniej nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej. Zakres usług prawnych świadczonych przez radcę prawnego określa art. 6 ustawy o radcach prawnych. Usługi te polegają w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych, sporządzaniu poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami oraz na występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy. Jako radca prawny jest samodzielna podczas świadczenia usługi (art. 9), nie jest związana poleceniem co do treści opinii prawnej (art. 13) oraz ponosi odpowiedzialność cywilną z tytułu nienależytego świadczenia usługi.

Jako tzw. "nowy przedsiębiorca" zadeklarowała opłacanie składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe według stawek preferencyjnych.

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawczyni rozważa nawiązanie w przyszłości okazjonalnej współpracy z byłym pracodawcą, tj. (...) prowadzącym Kancelarię Prawną w (...).Współpraca polegałaby na samodzielnym sporządzaniu pism procesowych w postępowaniu sądowym oraz umów, a także na reprezentowaniu przed sądami powszechnymi jako pełnomocnik substytucyjny.

W okresie od (...) do (...) Wnioskodawczyni była zatrudniona w ww. Kancelarii na stanowisku prawnika. We wskazanym okresie odbywała również aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w (...), a radca prawny był jej patronem. Umowa o pracę wygasła w związku z upływem na jaki czas była zawarta. Umowa nie została przedłużona z uwagi na zmianę miejsca zamieszkania Wnioskodawczyni (z na (...). Jako prawnik, a zarazem aplikant radcowski zatrudniony w Kancelarii Radcy Prawnego (...).Wnioskodawczyni wykonywała obowiązki merytoryczne, które można zbiorczo określić jako tworzenie materiału pomocniczego dla świadczenia pomocy prawnej przez radcę prawnego tj. analizowała stan faktyczny spraw, badała stan prawny, przygotowywała projekty pism procesowych oraz projekty umów. W ramach procesu przygotowywania ww. projektów podlegała ścisłemu nadzorowi i kierownictwu radcy prawnego. Nie spotykała się samodzielnie z klientami, a ewentualny współudział w spotkaniu z klientami miał charakter szkoleniowy. Nie była upoważniona do podpisywania żadnych pism procesowych ani innych dokumentów o charakterze merytorycznym. Do obowiązków Wnioskodawczyni należało również zastępowanie radcy prawnego przed organami orzekającymi na podstawie pisemnego upoważnienia określającego jego zakres, niemniej to radca prawny pozostawał pełnomocnikiem w sprawie i to on ponosił odpowiedzialność cywilną przed klientem w związku z wykonywaną czynnością procesową.

Wnioskodawczyni powzięła wątpliwość, czy nawiązując taką współpracę nadal zachowa prawo do zadeklarowanych preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne.

W ocenie Wnioskodawczyni nawiązanie współpracy z Kancelarią Radcy Prawnego nie będzie stanowiło przyczyny powodującej brak możliwości opłacania preferencyjnych stawek na ubezpieczenie społeczne emerytalne, rentowe i wypadkowe, ponieważ, mimo pozornej tożsamości, zakres czynności wykonywanych przez Wnioskodawczynię na stanowisku prawnika (aplikanta radcowskiego) w kancelarii radcy prawnego (...) faktycznie różni się diametralnie od zakresu czynności jakie ewentualnie będą wykonywane jako radcę prawnego na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Wnioskodawczyni wskazuje, że aplikacja radcowska jest jedynie formą szkolenia, przygotowania do przyszłego samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego. Na mocy ustawy o radcach prawnych katalog dopuszczalnych uprawnień i obowiązków aplikanta radcowskiego różni się od katalogu uprawnień i obowiązków radcy prawnego. Już chociażby z tego względu nie może być mowy o tożsamości zakresu czynności wykonywanych na stanowisku prawnika aplikanta zatrudnionego na umowie o pracę i czynności wykonywanych jako radca prawny w ramach umowy cywilnoprawnej. Porównując status aplikanta radcowskiego oraz zakres czynności, jakich może on dokonywać w zastępstwie radcy prawnego do statusu radcy prawnego i zakresu czynności jakie może dokonywać radca prawny należy dojść do wniosku, że aplikant radcowski nie może samodzielnie świadczyć usług prawnych wskazanych w art. 6 ustawy o radcach prawnych (np. we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność sporządzać projekty pism procesowych, udzielać porad prawnych), nie może poświadczyć dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem, ani nie może pełnić funkcji pełnomocnika procesowego. Powyższe wynika z faktu, iż art. 33 ust. 5 ustawy o radcach prawnych, który odsyła do odpowiedniego stosowania do aplikantów radcowskich przepisów ustawy o radcach prawnych pomija te mówiące o uprawnieniu do świadczenia pomocy prawnej (art. 4). o zakresie pomocy (art. 6), o samodzielności radcy prawnego (art. 9), o niezwiązaniu poleceniem co do treści opinii (art. 13) oraz o samodzielnym prowadzeniu spraw przed organami orzekającymi.

Mając na uwadze powyższe, sporządzenie projektu tego samego pisma procesowego przez aplikanta radcowskiego i radcę prawnego, stanowi tę samą czynność pod względem technicznym, niemniej na płaszczyźnie merytorycznej są to dwie różne czynności. W przypadku aplikanta radcowskiego odbiorcą projektu pisma jest radca prawny, który udziela wytycznych co do treści pisma, nadzoruje jego sporządzanie oraz ponosi odpowiedzialność cywilną za jego prawidłowość przed klientem. To samo pismo procesowe sporządzone już przez radcę prawnego cechuje się samodzielnym przygotowaniem oraz odpowiedzialnością cywilną tegoż radcy za poprawność formalną i merytoryczną pisma. Sporządzenie projektu pisma przez radcę prawnego jest świadczeniem pomocy prawnej o jakim mowa w art. 6 ustawy o radcach prawnych. Sporządzenie projektu pisma przez aplikanta jest czynnością szkoleniową wykonywaną w trakcie zatrudnienia podczas odbywania aplikacji, stanowi w istocie czynność pomocniczą dla świadczenia pomocy prawnej przez radcę prawnego. Podobnie dwoma różnymi instytucjami jest zastępstwo procesowe radcy prawnego w ramach upoważnienia udzielonego aplikantowi i w ramach substytucji udzielonej radcy prawnemu. Jako aplikant radcowski Wnioskodawczyni mogła zastępować radcę prawnego na posiedzeniach organu orzekającego i to tylko w granicach upoważnienia. Jako aplikant radcowski nie mogła być pełnomocnikiem strony postępowania sądowego, zaś obecnie jako radca prawny nie może działać w oparciu o upoważnienie udzielone przez innego radcę prawnego, a wyłącznie na podstawie pełnomocnictwa. Różnica między ww. instytucjami nie sprowadza się wyłącznie do nazewnictwa, ale wiąże się z odmiennymi zakresami działania oraz odmiennym zakresem odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze Wnioskodawczyni stwierdza, że czynności dokonywane w toku zatrudnienia w Kancelarii radcy Prawnego na stanowisku prawnika - aplikanta radcowskiego nie są tożsame z czynnościami jakie Wnioskodawczyni będzie ewentualnie wykonywać na rzecz byłego pracodawcy jako radca prawny. Tym samym nie znajduje do niej, zdaniem Wnioskodawczyni, zastosowanie art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czego konsekwencją jest konstatacja, iż w okresie 24 miesięcy od rozpoczęcia działalności gospodarczej może opłacać składki na ubezpieczenie społeczne emerytalne, rentowe i wypadkowe według stawki preferencyjnej tj. od podstawy wymiaru, którą stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia, i może jednocześnie świadczyć usługi jako radca prawny na rzecz byłego pracodawcy.

Wnioskodawczyni dodatkowo zaznacza, że problem zastosowania art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. do radcy prawnego w analogicznych okolicznościach faktycznych był już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 12 lutego 2013 r. sygn. akt II UK 184/12 potwierdził, iż radca prawny uprzednio zatrudniony jako aplikant radcowski, podejmując współpracę z byłym pracodawcą, może opłacać preferencyjne składki na ubezpieczenie społeczne emerytalne, rentowe i wypadkowe (podobnie uchwała SN z dnia 10 kwietnia 2013 r. II UZP 2/13, decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział Lublin nr 1019 z 28 sierpnia 2014 r., WPI/200000/43/1019/2014).

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r., udzielenie interpretacji dotyczącej ustalania podstawy wymiaru składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. I8a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Stosownie do ustępu 2 pkt 1 i 2 tego artykułu, z opłacania składek od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia nie mogą skorzystać osoby, które:

- prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,

- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Powyższe oznacza, iż składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia nie mogą opłacać osoby, które już prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej prowadziły działalność pozarolniczą czyli: pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, działalność twórczą lub artystyczną, działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne bądź z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, pozostawanie wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, a także prowadzenie publicznej lub niepublicznej szkoły, innej formy wychowania przedszkolnego, placówki lub ich zespołu, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Ponadto z treści art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, iż aby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej miała prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, niezbędne jest aby nie wykonywała tożsamych czynności na rzecz byłego pracodawcy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Powyższe oznacza, iż zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy na rzecz którego będzie wykonywana działalność nie może pokrywać się z zakresem czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy.

Z treści wniosku w dnia 19 października 2015 r. wynika, że Wnioskodawczyni w Kancelarii Radcy Prawnego była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w okresie od (...)do (....). W dniu 2015 r. ww. złożyła ślubowanie radcy prawnego przed Okręgową Izbą Radców Prawnych w (...). Następnie dnia (...) 2015 r. rozpoczęła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej pod firmą: (...) Kancelaria Radcy Prawnego i w ramach tej działalności rozważa nawiązanie współpracy z byłym pracodawcą tj. (...). Jednakże, jak zaznacza Wnioskodawczyni, zakres czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej jako radca prawny będzie zdecydowanie inny niż wynikał z wykonywanej wcześniej umowy o pracę.

Przedstawiając własne stanowisko w sprawie Wnioskodawczyni słusznie wskazuje na orzecznictwo Sądu Najwyższego w przedmiocie określenia czy czynności wykonywane w ramach stosunku pracy przez aplikantów radcowskich są tożsame z czynnościami wykonywanymi na rzecz tego samego podmiotu przez osoby posiadające uprawnienia radców prawnych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2013 (sygn. akt II UK 184/12), a następnie w uchwale z dnia 10 kwietnia 2013 (sygn. akt II UZP 2/13) wyraził pogląd, że (...)"wykonywanie przez radcę prawnego (...) w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej obsługi prawnej byłego pracodawcy, u którego poprzednio pracował jako aplikant bez wpisu na listę radców prawnych, nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych " (...) co uprawnia takiego radcę prawnego do skorzystania z preferencyjnej stawki podstawy składek na ubezpieczenie społeczne (...).

Pismem z dnia 27 października 2015 r. Wnioskodawczyni została wezwana o uzupełnienie wniosku o wydanie interpretacji poprzez wskazanie czy o okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziła innej niż opisana we wniosku działalności pozarolniczej.

W dniu 17 listopada 2015 r. Wnioskodawczyni uzupełniła wniosek o informację, że w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych nie prowadziła żadnej innej działalności pozarolniczej.

W świetle powyższego, uwzględniając linię orzeczniczą, w sytuacji przedstawionej we wniosku z dnia 19 października 2015 r. i uzupełnionym w dniu 17 listopada 2015 r. Wnioskodawczyni spełnia warunki określone w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a zatem jest uprawniona do deklarowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości nie niższej niż 30% obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W konsekwencji, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie stwierdza, że stanowisko wyrażone przez Wnioskodawczynię we wniosku o wydanie interpretacji złożonym w dniu 19 października 2015 r. i uzupełnionym w dniu 17 listopada 2015 r. - w sprawie prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę - uznać należy za prawidłowe.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.