US. IX/443-8/WS/04 - Przekazanie udziału w spółce w postaci darowizny

Pytanie podatnika W związku z osiągnięciem w roku bieżącym wieku emerytalnego zamierzam wycofać się ze spółki, a swój udział w spółce przekazać po połowie dzieciom w postaci darowizny. Jakie skutki pociągnie za sobą ta operacja w podatku od spadków i darowizn, w podatku dochodowym od osób fizycznych, w podatku od towarów i usług?

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Przemyślu, realizując normę art. 14a § 1 i § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, z późn. zm.), w związku z pani pismem z dnia 22 marca 2004 r. dotyczącym zakresu stosowania przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, udziela odpowiedzi na pytanie postawione w ww. piśmie w brzmieniu: "W związku z osiągnięciem w roku bieżącym wieku emerytalnego zamierzam wycofać się ze spółki, a swój udział w spółce przekazać po połowie dzieciom w postaci darowizny. Jakie skutki pociągnie za sobą ta operacja w podatku od spadków i darowizn, w podatku dochodowym od osób fizycznych, w podatku od towarów i usług?":

Ad. 1. W podatku od spadków i darowizn:

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89, z późn. zm.) zwalnia się od podatku nabycie przez małżonka lub zstępnych w drodze spadku lub darowizny zakładu wytwórczego, budowlanego, handlowego, usługowego lub jego części pod warunkiem, że zakład ten będzie prowadzony przez nabywcę w stanie niepogorszonym przez okres co najmniej 5 lat od dnia przyjęcia spadku lub darowizny. Niedotrzymanie tych warunków powoduje utratę zwolnienia od podatku z wyjątkiem niemożności dalszego prowadzenia tej działalności na skutek zdarzeń losowych; w przypadkach tych podatek obniża się proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności przez spadkobiercę lub obdarowanego. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.) w art. 10 § 1 i 2 dopuszcza przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, a taką jest spółka jawna, na inną osobę, jeżeli umowa spółki tak stanowi. Ponadto warunkiem koniecznym jest też uzyskanie pisemnej zgody na ww. przeniesienie pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Spełnienie wszystkich wymaganych warunków umożliwi zastosowanie zwolnienia z art. 4 ust. 1 pkt 10 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Ad. 2. W podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Ad. 3. W podatku od towarów i usług:

Wyrażony w skierowanym do tut. urzędu skarbowego wniosku pogląd jednostki w zakresie stosowania przepisów ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, z późn. zm.), w szczególności art. 3 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 8 i art. 2 ust. 3 pkt 4 tejże ustawy nie znajduje odzwierciedlenia w przedstawionym stanie faktycznym. Postawione pytanie dotyczy sytuacji faktycznej, w której założeniem jest darowanie udziałów spółki jawnej (po połowie) zstępnym, tj. dzieciom. W zapytaniu wyraża pani pogląd, iż do czynności powyższej nie stosuje się ustawy o podatku od towarów i usług, gdyż przedmiotem darowizny jest przedsiębiorstwo. Definicja przedsiębiorstwa zawarta została w art. 55; ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). Zgodnie z ww. przepisem przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnym i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

- oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

- własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

- prawa wynikające z umów i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

- koncesje, licencje i zezwolenia,

- patenty i inne prawa własności przemysłowej,

- majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

- tajemnice przedsiębiorstwa,

- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W myśl powyższej definicji przedmiotem darowizny, której ma pani dokonać nie będzie przedsiębiorstwo, lecz udział w przedsiębiorstwie prowadzonym w formie spółki jawnej. Przepisy kodeksu spółek handlowych dopuszczają - w myśl art. 10 tejże ustawy - możliwość przenoszenia przez wspólników praw i obowiązków z tytułu występowania w spółce na inną osobę (pod warunkiem, że umowa spółki tak stanowi) istnieje więc prawna możliwość wstąpienia osoby trzeciej w prawa i obowiązki dotychczasowego wspólnika. Bez znaczenia jest tutaj rodzaj czynności prawnej, wskutek której nastąpi objęcie udziałów przez nowych wspólników, może ona mieć charakter odpłatny (sprzedaż), czy też jak wskazuje pytający w przedstawionym stanie faktycznym nieodpłatny (darowizna). Ponieważ przedmiotem przeniesienia (sprzedaży, darowizny) będzie "udział", czyli rzecz niematerialna w myśl definicji legalnej zawartej w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, z późn. zm.) nie będzie ona czynnością opodatkowaną, gdyż w obecnym stanie prawnym towarami są wyłącznie rzeczy ruchome oraz wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej. Udział zaś (kapitałowy) w spółce jawnej jest prawem podmiotowym, którego przedmiotem jest ogół praw i obowiązków uznawanych jako rzecz niematerialna. Reasumując należy stwierdzić, że darowizna udziałów nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odpowiedzi udzielono w oparciu o przedstawiony stan faktyczny oraz obowiązujące na dzień jej wydania przepisy prawa.