Stosowanie ustawy Prawo zamówień publicznych a powołanie biegłego rzeczoznawcy majątkowego na potrzeby postępowania administracyjnego.

Zgodnie z art. 2 pkt 13 ustawy Pzp przez zamówienie publiczne należy rozumieć odpłatną umowę zawieraną pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą, której przedmiotem są dostawy, usługi bądź roboty budowlane. Aby więc mówić o zamówieniu publicznym, niezbędne jest stwierdzenie, że istnieje stosunek zobowiązaniowy, który wynika z umowy zawartej pomiędzy wykonawcą usług, dostaw czy robót budowlanych, a zamawiającym, który za wykonanie tego przedmiotu zamówienia zapłaci. Jednocześnie, ustawa Pzp dotyczy tylko tych stosunków prawnych, które powstają na gruncie umów cywilnoprawnych (cechujących się m.in. dobrowolnością oraz równością stron). Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 grudnia 2005 r. (sygn. akt III SA/Wa 2812/05).

Zgodnie z treścią art. 84 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267), dalej "k.p.a.", organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii. Powołanie biegłego w postępowaniu administracyjnym nie stanowi o nawiązaniu stosunku cywilnoprawnego pomiędzy organem administracji a biegłym. Warunkiem istnienia oraz cechą stosunku cywilnoprawnego, o którym mowa w ustawie Pzp, jest tymczasem równość stron tego stosunku. W przypadku powołania biegłego na podstawie art. 84 § 1 k.p.a., w toku prowadzonego postępowania, organ administracji dokonuje w stosunku do biegłego czynności urzędowej o charakterze władczym. Wynika to m.in. z faktu, iż zgodnie z art. 84 § 2 k.p.a. do biegłego stosuje się przepisy dotyczące świadków, a wydana opinia ma walor dowodu w sprawie administracyjnej. Organ administracji na podstawie ustawowego upoważnienia wydaje postanowienie o powołaniu biegłego celem wyjaśnienia okoliczności mających wpływ na wynik postępowania administracyjnego, biegły natomiast ma obowiązek wykonania czynności, o których mowa w postanowieniu. Wydane przez organ postanowienie stanowi jednocześnie podstawę do wypłaty biegłemu wynagrodzenia za świadczoną przez niego usługę. Bezzasadna zaś odmowa wydania opinii przez biegłego lub nie stawienie się jako biegły mimo prawidłowego wezwania stanowić może podstawę do ukarania przez organ prowadzący postępowanie grzywną (arg. z art. 88 § 1 k.p.a.).

W odniesieniu do niektórych kategorii spraw administracyjnych istnieje prawny obowiązek powołania biegłego z listy (rejestru) biegłych (rzeczoznawców), przy czym w odniesieniu do takich osób przepisy określają szczegółowe wymagania dotyczące kwalifikacji, wykształcenia, praktyki i innych wymagań, które muszą spełniać kandydaci na rzeczoznawców. Jeżeli organ powołuje biegłego z listy, jest zwolniony z oceny, czy biegły ma wiadomości, o których posiadaniu świadczy fakt wpisania na listę, nie negocjuje warunków umowy ani nie przyjmuje oferty. W przypadku powoływania biegłych w ramach konkretnego postępowania administracyjnego, ustawa Pzp nie znajdzie zatem zastosowania. Powoływanie biegłych stanowi bowiem element postępowań administracyjnych, określony przepisami k.p.a., co pociąga za sobą brak możliwości swobodnego kształtowania stosunku pomiędzy organem administracji a biegłym. Ponieważ stosunek prawny zawierany z biegłym w trybie przepisów k.p.a. w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego, celem sporządzenia przez biegłego ekspertyzy nie ma statusu zamówienia publicznego w rozumieniu ustawy Pzp, brak jest podstaw prawnych do stosowania przepisów ustawy Pzp celem dokonania wyboru biegłego.

Na podstawie art. 12 ust. 4a ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych organ, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej wydaje decyzję ustalającą wysokość odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Do postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, jako postępowania w sprawie indywidualnej, rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej, zastosowanie mają przepisy k.p.a. W przypadku zatem konieczności wyboru biegłego rzeczoznawcy majątkowego do sporządzenia opinii o wartości nieruchomości w formie operatu szacunkowego na potrzeby konkretnego postępowania administracyjnego, prowadzonego w sprawie wydania decyzji ustalającej wysokość odszkodowania za nieruchomości przeznaczone na realizację inwestycji drogowej, organ prowadzący dane postępowanie będzie dokonywał wyboru biegłego w oparciu o przepisy k.p.a. Powołanie biegłego w konkretnym postępowaniu administracyjnym nie będzie oznaczało nawiązania stosunku cywilnoprawnego pomiędzy organem a biegłym. W takim przypadku, organ prowadzący postępowanie administracyjne nie stosuje przy powołaniu biegłego rzeczoznawcy przepisów ustawy Pzp.

Jednak, jeżeli zamawiający nabywa usługi ekspertów (biegłych) wprawdzie dla celów postępowań administracyjnych, ale nie w ramach procedury k.p.a. o powoływaniu biegłych, powinien stosować przepisy ustawy Pzp na zasadach określonych tą ustawą. Jeżeli zamawiający może przewidzieć i oszacować zakres usług eksperckich w dziedzinie wyceny nieruchomości, których będzie potrzebował w danym roku, powinien zastosować do udzielenia takiego zamówienia przepisy ustawy Pzp, gdy wartość tych usług przekroczy wyrażoną w złotych równowartość kwoty 14 000 euro. Jeżeli zakres i wartość usług może być określona tylko ogólnie, gdyż wszystkie niezbędne szczegóły będą znane dopiero przed udzieleniem zamówienia, zamawiający może zawrzeć umowę ramową w oparciu o art. 99 i 100 ustawy Pzp. Natomiast, w sytuacji, gdy konieczności powołania biegłego rzeczoznawcy majątkowego nie można przewidzieć i zaplanować, a tym samym zamawiający nie ma podstaw, aby szacować wartość takiej usługi z innymi podobnymi usługami udzielanymi w danym roku - opisuje on przedmiot zamówienia i szacuje jego wartość w odniesieniu do znanego mu zakresu i aktualnego zapotrzebowania. W powyższych okolicznościach, wypłata wynagrodzenia dla biegłego za wyświadczoną przez niego usługę opiera się o nawiązany pomiędzy zamawiającym a wykonawcą stosunek cywilnoprawny, w wyniku uprzednio przeprowadzonego postępowania na podstawie ustawy Pzp, nie zaś - jak ma to miejsce w przypadku powołania biegłego w trybie art. 84 § 1 k.p.a. - w oparciu o stosowne postanowienie organu administracji publicznej wydane w trakcie procedury administracyjnej.